Tweet
Bài thuốc trị sỏi tiết niệu
Sỏi tiết niệu là bệnh khá thường gặp ở nước ta, theo ước tính, sỏi tiết niệu chiếm 30% bệnh lý thận tiết niệu, đứng thứ ba sau bệnh viêm cầu thận nguyên phát và viêm cầu thận thứ phát gây suy thận mạn tính… Bệnh có thể là cấp tính hoặc mạn tính và hay tái phát.
Theo y học cổ truyền, sỏi tiết niệu thuộc chứng thạch lâm, chứng sa lâm hoặc cát lâm, huyết lâm (tiểu ra máu), yêu thống,… gồm các triệu chứng chủ yếu: đau bụng, đau lưng, tiểu tiện ra máu, tiểu tiện khó… nguyên nhân chủ yếu do thấp nhiệt uất kết, thận hư, khí hư.
Dựa vào các triệu chứng lâm sàng chia 3 thể chính.
Bàng quang thấp nhiệt:
Nguyên nhân do ăn nhiều thức ăn cay, nóng, béo, ngọt hoặc nghiện rượu lâu ngày gây thấp nhiệt, thấp nhiệt lâu ngày làm cho cặn trong nước tiểu tụ thành sỏi.
Hải kim sa.
Biểu hiện: Tiểu tiện ra máu, kèm theo đau quặn bụng, tiểu tiện nhiều lần, tiểu buốt, miệng đắng họng khô, bụng dưới tức trướng, chất lưỡi đỏ, rêu vàng nhớt, mạch huyền hoạt.
Dùng bài Tam kim bài thạch thang: kim tiền thảo 30g, kê nội kim 12g, hải kim sa 15g, thạch vĩ 12g, hổ phách 12g, xuyên ngưu tất 12g, cam thảo 5g. Sắc uống ngày 1 thang, trong 7 ngày, ngày uống 3 lần, mỗi lần 1 bát, uống ấm, trước hoặc sau ăn 1 giờ. Nếu các triệu chứng không thuyên giảm phải đến bệnh viện để khám và điều trị.
Trong bài, kim tiền thảo, hải kim sa, kê nội kim có tác dụng thông lâm hóa thạch; làm tăng tác dụng lợi niệu, bài thạch của kim tiền thảo, xa tiền tử khiến cho sỏi nhỏ dễ được bài ra ngoài qua đường tiểu. Ngưu tất có tác dụng hoạt huyết hóa ứ, dẫn thuốc đi xuống; hổ trượng, thạch vĩ làm tăng tác dụng lợi thủy thông lâm; cam thảo hòa hoãn các vị thuốc.
Nếu tiểu ra máu thêm cỏ nhọ nồi 16g, tiểu kế 12g.
Nếu đau nhiều thêm ô dược 8g, diên hồ sách 8g, uất kim 8g.
Rêu lưỡi vàng dày gia hoàng bá, thương truật 10g.
Miệng khát gia sinh địa, thạch hộc.
Đau lưng nhiều gia đỗ trọng, cẩu tích 12g.
Bệnh trên 3 tháng gia vương bất lưu hành 12g, tạo thích 8g.
Kim tiền thảo.
Thể khí trệ huyết ứ:
Biểu hiện đau thắt lưng và bụng dữ dội, đau lan xuống vùng hạ vị, đến vùng bẹn và cơ quan sinh dục; tiểu buốt, dắt, vàng đôi khi tiểu máu, chất lưỡi đỏ thẫm, có điểm ứ huyết; mạch huyền hoặc huyền sác.
Dùng bài Thạch vĩ tán + tứ vật đào hồng gia giảm: đào nhân 12g, xuyên khung 12g, ngưu tất 12g, hoạt thạch 15g; kê nội kim 12g, trạch tả 12g, ô dược, xuyên luyện tử đều 9g; hồng hoa, đương quy, đông quỷ tử đều 12g; kim tiền thảo 30g; hải kim sa, xa tiền tử đều 15g; thạch vĩ 12g, cam thảo 5g. Sắc uống trong 7 ngày, ngày 1 thang, chia 3 lần, mỗi lần 1 bát, uống ấm, trước hoặc sau ăn 1 giờ. Nếu các triệu chứng không thuyên giảm phải đến bệnh viện để khám và điều trị.
Trong bài, tứ vật đào hồng có tác dụng hành khí hoạt huyết hóa ứ. Kim tiền thảo, hải kim sa, kê nội kim có tác dụng thông lâm hóa thạch; làm tăng tác dụng lợi niệu, bài thạch của kim tiền thảo, xa tiền tử khiến cho sỏi nhỏ dễ được bài ra ngoài qua đường tiểu. Ngưu tất có tác dụng hoạt huyết hóa ứ, dẫn thuốc đi xuống; thạch vĩ, trạch tả làm tăng tác dụng lợi niệu thông lâm; ô dược, xuyên luyện tử hành khí chỉ thống; cam thảo hòa hoãn các vị thuốc.
TS. Nguyễn Thị Tâm Thuận (SK&DS)