NHỮNG BÀI THUỐC DÂN DÃ,(Sưu tầm)

[470525]

Thanh nhiệt giải độc .


Những bài thuốc Thanh nhiệt giải độc có tác dụng giải độc, hạ sốt. Dùng trong những trường hợp bệnh ung nhọt, phát ban, nóng sốt, đinh nhọt, nhiệt độc thịnh. Trường hợp nhiệt độc nhập thịnh ở khí phận cần phối hợp thuốc thanh nhiệt tả hỏa; trường hợp ở huyết phận cần phối hợp với thuốc lương huyết giải độc.
Những vị thuốc thường dùng trong bài thuốc thanh nhiệt giải độc có: Hoàng liên, Hoàng cầm, Hoàng bá, Thạch cao, Liên kiều, Bản lam căn, Thăng ma, Huyền sâm, Bồ công anh, Xuyên sơn giáp.
Những bài thuốc cổ phương thường dùng có:
• Phổ tế tiêu độc ẩm
• Hoàng liên giải độc thang
• Tiêu sang ẩm
• Ngũ vị tiêu độc ẩm
• Tứ diệu dưỡng âm thang.

27 PHỒ TẾ TIÊU ĐỘC ẨM
( U phương độc giải - Lý Đông Viên )
Thành phần:
Hoàng cầm ( tẩm rượu sao) 12 - 20g
Trần bì 6 - 8g
Huyền sâm 6 - 8g
Bản lam căn 4 - 8g
Ngưu bàng tử 4 - 6g
Cương tằm 4 - 6g
Sài hồ 8 - 12g
Hoàng liên 12 - 20g
Cam thảo 6 - 8g
Liên kiều 4 - 8g
Mã bột 4 - 6g
Bạc hà 4 - 6g
Thăng ma 4 - 6g
Cát cánh 8 - 12g
( Có phương không có vị Bạc hà, có phương có Nhân sâm 10g, có phương có Đại hoàng ).
Cách dùng: Các vị thuốc trên tán bột mịn, dùng mật làm hoàn hoặc sắc uống, liều lượng gia giảm tùy theo bệnh.
Tác dụng: Thanh nhiệt giải độc, sơ phong tán tà.
Giải thích bài thuốc:
• Hoàng cầm, Hoàng liên là chủ dược có tác dụng thanh tả nhiệt độc ở thượng tiêu đầu mặt.
• Huyền sâm, Mã bột, Bản lam căn, Cát cánh, Cam thảo thanh giải nhiệt độc ở đầu họng.
• Trần bì lý khí sơ thông ứ trệ.
• Thăng ma, Sài hồ thăng dương, tán hỏa dẫn dược đưa lên đầu mặt.
Ứng dụng lâm sàng:
Bài thuốc dùng để trị các ung nhọt ở đầu mặt, bệnh quai bị, viêm Amydale cấp; chứng thường kèm theo sốt sợ lạnh, mồm khát, lưỡi đỏ, rêu trắng pha vàng, mạch phù sác hoặc trầm sác có lực.
1. Trường hợp quai bị có biến chứng viêm tinh hoàn gia thêm Xuyên luyện tử, Long đởm thảo để tả Can nhiệt.
2. Trường hợp bệnh nhân kiêm chứng khí hư, người yếu mệt mỏi gia Đảng sâm để bổ khí, trường hợp táo bón gia Đại hoàng để tả nhiệt, thông tiện.
3. Trường hợp quai bị dùng bài thuốc PHỒ TẾ TIÊU ĐỘC ẨM gia giảm kết hợp dùng rượu hạt Gấc bôi ngoài kết quả rất tốt.

[470525]

28 hoàng liên giải độc thang

( Ngoại đài bí yếu )
Thành phần:
Hoàng liên 8 - 12g
Hoàng bá 8 - 12g
Hoàng cầm 8 - 12g
Chi tử 8 - 12g
Cách dùng: sắc nước uống chia làm 2 lần trong ngày.
Tác dụng: Tả hỏa giải độc.
Giải thích bài thuốc:
• Hoàng liên là chủ dược có tác dụng tả hỏa ở tâm và trung tiêu.
• Hoàng cầm tả hỏa ở thượng tiêu.
• Hoàng bá tả hỏa ở hạ tiêu.
• Chi tử hỗ trợ thông tả hỏa ở Tam tiêu.
Bốn vị hợp lại tác dụng tả hỏa, giải độc thêm mạnh, thích hợp dùng cho các chứng hỏa nhiệt thịnh ở Tam tiêu.
Ứng dụng lâm sàng:
1. Nếu uất nhiệt, vàng da thêm Nhân trần, Đại hoàng tăng thêm tác dụng tiêu ứ giải độc.
2. Đối với ung nhọt, đinh độc có thể giã nát đắp tại chỗ hoặc dùng thêm các thuốc giải độc khác.
3. Bài thuốc có thể dùng đối với các chứng huyết độc, kiết lî, viêm phổi . thuộc chứng hỏa độc thịnh.
4. Đối với các chứng xuất huyết như thổ huyết, chảy máu cam, phát ban có huyết nhiệt dùng thêm các vị thuốc lương huyết, thanh nhiệt như Huyền sâm, Sinh địa, Đơn bì, Mao căn.
5. Dùng thuốc trên để chữa chứng nhiệt độc thịnh là chính, những vị thuốc đều có tính vị đắng hàn dễ làm tổn thương tân dịch nên cần thận trọng đối với bệnh nhân có tổn thương tân dịch hoặc cần gia thêm những loại thuốc tư âm thanh nhiệt.

[470525]

29 tả tâm thang

( Kim quỷ yếu lược )
Thành phần:
Đại hoàng 8 - 12g
Hoàng cầm 12g
Hoàng liên 8 - 12g
Cách dùng: sắc nước uống 1 lần.
Tác dụng: Tả hỏa giải độc, trừ thấp, dùng với các chứng tâm, vị hỏa thịnh gây nên nôn ra huyết, chảy máu cam, táo bón hoặc tam tiêu tích nhiệt, mắt đỏ, mồm lở hoặc ung nhọt hoặc thấp nhiệt, vàng da, ngực sườn đầy tức, rêu lưỡi vàng dầy, mạch sác có lực.

[470525]

30 thanh ôn bại độc ẩm

( Dịch chấn nhất đắc )
Thành phần:
Sinh Thạch cao 40 - 80g
Sinh Địa hoàng 16 - 20g
Tê giác 2 - 4g
Cát cánh 8 - 12g
Huyền sâm 8 - 16g
Đơn bì 8 - 12g
Chi tử 8 - 16g
Tri mẫu 8 -12g
Cam thảo 4 - 8g
Hoàng liên 4 - 12g
Hoàng cầm 8 - 12g
Liên kiều 8 - 12g
Trúc diệp tươi 8 - 12g
Cách dùng: sắc nước uống, Thạch cao sắc trước, Tê giác tán bột mịn uống với nước sắc.
Tác dụng: Thanh nhiệt, giải độc, lương huyết, cứu âm.
Dùng chữa tất cả các chứng hỏa nhiệt, lâm sàng có triệu chứng sốt cao, nóng bứt rứt, khát nước, nôn khan, đau đầu như búa bổ, hốt hoảng nói sảng hoặc phát ban nôn ra máu, chất lưỡi đỏ thẫm, môi khô, mạch trầm tế hoặc trầm sác hoặc phù đại sắc.

[470525]

31 tiên phương hoạt mệnh ẩm

( Ngoại khoa phát huy )
Thành phần:
Kim ngân hoa 12 - 20g
Xuyên sơn giáp tích 8 - 12g
Thiên hoa phấn 8 - 12g
Tạo giác thích sao 8 - 12g
Bạch chỉ 8 - 12g
Cam thảo 4 - 8g
Quy vĩ 8 - 12g
Xích thược 8 - 12g
Nhũ hương 6 - 12g
Một dược 6 -12g
Phòng phong 6 - 12g
Bối mẫu 8 - 12g
Trần bì 6 - 8g
Cách dùng: Sắc nước uống hoặc nửa rượu nửa nước sắc uống.
Tác dụng: Thanh nhiệt, giải độc, tiêu ung, hoạt huyết, chỉ thống.
Giải thích:
• Kim ngân hoa là chủ dược, có tác dụng thanh nhiệt giải độc trị ung nhọt thêm Phòng phong, Bạch chỉ trừ phong thấp, bài nùng tiêu phù sưng.
• Quy vĩ, Xích thược, Nhũ hương, Một dược hoạt huyết tán ứ.
• Giảm đau thêm Bối mẫu, Thiên hoa phấn thanh nhiệt hóa đàm tán kết.
• Trần bì lý khí hành hành trệ, tiêu sưng.
• Xuyên sơn giáp, Tạo thích hoạt huyết tiêu độc, tuyên thông kinh lạc.
• Cam thảo thanh nhiệt giải độc.
Ứng dụng lâm sàng:
Bài thuốc dùng để chữa các chứng ung thư sang nhọt độc thuộc dương chứng, thực chứng dùng thuốc sắc uống còn bã thuốc dùng để đắp vào chỗ sưng đau.
1. Trường hợp ung nhọt không lớn có thể bỏ Tạo giác thích, Nhũ hương, Một dược giảm liều.
2. Nếu sưng đau nhiều bỏ Bạch chỉ, Trần bì là thuốc cay nóng gia Bồ công anh, Liên kiều, Cúc hoa để tăng cường tác dụng thanh nhiệt, giải độc huyết nhiệt.
3. Nếu nặng gia Đơn sâm, Đơn bì để thanh nhiệt, lương huyết, đại tiện táo bón gia Chỉ thực, Đại hoàng, Mang tiêu để tả hạ thông tiện.
Lúc sử dụng cần chú ý:
• Ung nhọt đã vỡ và trường hợp âm thư không nên dùng.
• Dùng thận trọng đối với trường hợp bệnh nhân tỳ vị hư, khí huyết kém.

[470525]

32 ngũ vị tiêu độc ẩm

( Y tông kim giám )
Thành phần:
Kim ngân hoa 12 - 20g
Bồ công anh 12 - 20g
Tử hoa địa linh 12 - 20g
Giả Cúc hoa 8 - 16g
Tử bối thiên quý 6 - 8g
Cách dùng: Thuốc sắc nước uống, bã thuốc giã nát đắp vào chỗ sưng đau.
Tác dụng: Thanh nhiệt, giải độc, tiêu tán đinh sang.
Giải thích bài thuốc:
• Kim ngân hoa là chủ dược có tác dụng thanh nhiệt, giải độc tiêu sưng ung nhọt.
• Tử hoa địa linh, Tử bối thiên quý trị định độc.
• Bồ công anh, Cúc hoa thanh giải nhiệt độc, tiêu sưng ung nhọt.
Ứng dụng lâm sàng:
1. Trường hợp nhiệt thịnh gia thuốc thanh nhiệt giải độc như Hoàng liên, Liên kiều.
2. Sưng nặng gia Phòng phong, Thuyền thoái để tán phong, tiêu sưng, huyết nhiệt độc thịnh gia Xích thược, Đơn bì, Sinh địa để lương huyết giải độc.
3. Trường hợp áp xe vú nóng đỏ đau nhiều gia Qua lâu bì, Bối mẫu, Thanh bì để tán kết, tiêu sưng.
4. Đối với những trường hợp viêm cầu thận cấp, sốt, phù, nước tiểu đỏ ít, lưỡi đỏ, mạch sác hoặc viêm amidale cấp gia thuốc thanh nhiệt lợi tiểu như Bạch mao căn, Xa tiền.
Chú ý: Trường hợp âm hư không dùng.

[470525]

33 tứ diệu dưỡng âm thang

( Nghiệm phương tân biên )
Thành phần:
Kim ngân hoa 100 - 200g
Huyền sâm 60 - 100g
Đương quy 40 - 60g
Cam thảo 30g
Cách dùng: sắc nước uống, chia làm 2 -3 lần trong ngày.
Tác dụng: Thanh nhiệt giải độc, hoạt huyết chỉ thống.
Giải thích bài thuốc:
• Kim ngân hoa là chủ dược có tác dụng thanh nhiệt giải độc.
• Huyền sâm để tư âm thanh nhiệt.
• Đương quy hoạt huyết hòa vinh.
• Cam thảo hòa trung giải độc dùng tốt đối với trường hợp chứng thóat thư lở lóet nhiệt độc thịnh âm huyết bị tổn thương.
Ứng dụng lâm sàng:
1. Bài thuốc dùng trong trường hợp thóat thư như viêm tắc tĩnh mạch, chân tay lở lóet, người sốt khát nước, lưỡi đỏ, mạch sác.
2. Nếu đau nhiều gia Nhũ hương, Một dược để hành khí hoạt huyết giảm đau.
3. Trường hợp nhiệt độc thịnh gia Bồ công anh, Đơn sâm, Xích tiểu đậu, Xuyên sơn giáp, Địa long để tăng cường thanh nhiệt giải độc, hoạt huyết thông lạc.
4. Trường hợp thóat thư có triệu chứng ứ huyết rõ cần gia Đào nhân, Hồng hoa để hoạt huyết hóa ứ.
5. Trường hợp khí hư gia Hoàng kỳ, Đảng sâm để bổ khí.
Chú ý: Trường hợp thóat thư có hiện tượng hàn ngưng không nên dùng.

Thanh nhiệt giải thử: là những bài thuốc dùng chữa những bệnh sốt về mùa hè thuộc phạm vi Chứng thử có các triệu chứng chính là: sốt, khát nước, ra mồ hôi, mệt mỏi, mạch hư, thường là chứng nhiệt kiêm thấp thường kèm theo khí hư.
Bài thuốc cổ phương thường dùng là:
• Hương nhu tán
• Tân gia Hương nhu ẩm
• Thanh lạc ẩm
• Lục nhất tán
• Thanh thử ích khí thang.

[470525]

34 hương nhu tán

( Hòa tể cúc phương )
Thành phần:
Hương nhu 200g
Biển đậu sao 40 - 60g
Hậu phác ( Gừng chế) 40 - 60g
Cách dùng: dùng dạng bột theo tỷ lệ trên, các vị tán bột mịn, mỗi ngày 12g sắc nước uống. Có thể theo tỷ lệ trên dùng thuốc thang nhưng lượng giảm.
Tác dụng: Giải thử, hóa thấp, hòa trung.
Giải thích bài thuốc:
• Hương nhu có tác dụng giải thử, tán hàn, lợi thấp là chủ dược.
• Hậu phác tính cay đắng ôn có tác dụng hành khí táo thấp hóa trệ.
• Biển đậu tính ngọt bình, tiêu thử, hòa trung hóa thấp.
Ba vị hợp lại thành một bài thuốc có tác dụng tiêu thử, giải biểu, hóa thấp, hòa trung.
Ứng dụng lâm sàng:
Bài thuốc đưọc sử dụng trong trường hợp về mùa hè ngoại cảm phong hàn thấp. Triệu chứng sốt, sợ lạnh, đầu đau nặng, ngực đầy tức, không ra mồ hôi hoặc đau bụng, nôn tiêu chảy, rêu lưỡi trắng dày, mạch phù.
1. Nếu chứng biểu nặng gia Thanh hao, Kinh giới để tăng tác dụng tiêu thử giải biểu.
2. Trường hợp mũi tắc ( chảy nước mũi) kết hợp bài Thông xị thang để thông dương giải biểu.
3. Trường hợp lý thấp nhiệt gia Hoàng liên để thanh nhiệt gọi là bài TỨ VỊ HƯƠNG NHU ẨM.
4. Nếu thấp thịnh, bên trong bụng đầy, tiêu chảy gia Phục linh, Cam thảo để lợi thấp hòa trung gọi là bài NGŨ VẬT HƯƠNG NHU ẨM.
5. Nếu hai chân co rút gia Mộc qua để thông kinh gọi là bài LỤC VỊ HƯƠNG NHU ẨM.
6. Nếu gia thêm Nhân sâm, Hoàng kỳ, Bạch truật, Quất hồng bì để ích khí kiện tỳ táo thấp gọi là bài THẬP VỊ HƯƠNG NHU ẨM.
Bài thuốc vừa có tác dụng giải biểu, tiêu thực vừa có tác dụng hóa thấp trệ, hòa trường vị cho nên có thể sử dụng chữa các chứng cảm mạo mùa hè - thu, các chứng nhiễm trùng đường ruột như viêm ruột, kiết lî, có các chứng hậu như trên có thể gia giảm để đạt kết quả tốt.

[470525]

35 tang gia hương nhu ẩm

( Ôn bệnh điều biện)
Thành phần:
Hương nhu 8g
Kim ngân hoa 12g
Bạch biển đậu tươi 12g
Hậu phác 8g
Liên kiều 8g
Cách dùng: sắc nước chia 2 lần uống trong ngày.
Tác dụng: dùng chữa các chứng cảm thụ thử tà, phát sốt, hơi gai rét, đau đầu không ra mồ hôi, bứt rứt khát nước, lưỡi đỏ rêu trắng mỏng, mạch hồng đại.
Giải thích bài thuốc:
• Bạch biển đậu, Kim ngân hoa, Liên kiều có tác dụng tân lương, thấu biểu, trừ thấp thanh nhiệt.
• Hương nhu, Hậu phác tiêu thử trừ thấp.
Năm vị thuốc phối hợp thành một bài thuốc có tác dụng tiêu thử thanh thấp nhiệt.

[470525]

36 thanh lạc ẩm

( Ôn bệnh điều biện )
Thành phần:
Hà diệp tươi 8 - 20g
Ngân hoa tươi 8 - 20g
Vỏ dưa đỏ 8 - 20g
Biển đậu hoa tươi 8 - 12g
Ty qua bì 8 - 12g
Trúc diệp tâm tươi 8 - 12g
Cách dùng: sắc nước uống ngày 2 lần.
Tác dụng: Giải thử, thanh phế.

[470525]

37 lục nhất tán

( Thương hàn tiêu bản )
Thành phần:
Hoạt thạch 6 phần
Cam thảo 1 phần
Cách dùng: Thuốc theo tỷ lệ trên tán bột mịn trộn đều mỗi lần uống từ 6 - 12g với tỷ lệ mật ong và nước đun sôi ( ấm) ngày 3 lần có thể dùng với thuốc thang, lượng gia giảm, sắc uống.
Tác dụng: Thanh thử, lợi thấp.
Giải thích bài thuốc:
• Hoạt thạch là chủ dược vị nhạt tính hàn có tác dụng thẩm thấp thanh nhiệt trừ thấp nhiệt ở tam tiêu.
• Cam thảo thanh nhiệt hòa trung.
Hai vị thuốc phối hợp với tỷ lệ 6:1, nên gọi là Lục nhất chữa những bệnh thử thấp có triệu chứng sốt, khát nước, tiêu chảy hoặc sỏi tiết niệu đều có tác dụng.
Ứng dụng lâm sàng:
1. Trường hợp bệnh thử sốt có kinh giật, bứt rứt gia Thần sa, gọi là bài ÍCH NGUYÊN TÁN ( Hà gian lục thư) dùng nước sắc Đăng tâm để uống có tác dụng trấn kinh an thần.
2. Trường hợp bệnh thử nhiệt, mắt đỏ, họng đau hoặc mồm lưỡi viêm lóet gia Thanh đại gọi là bài BÍCH NGỌC TÁN ( Hà gian lục thư) để thanh can hỏa.
3. Trường hợp đi tiểu đau gắt hoặc chứng " Sa lâm" gia thêm Kim tiền thảo để hóa thạch chỉ thống, tăng cường lợi tiểu.
4. Bài thuốc gia thêm Sinh Trắc bá diệp, Sinh Xa tiền thảo, Sinh Ngẫu tiết có tên TAM SINH ÍCH NGUYÊN TÁN trị chứng Huyết lâm có thể gia Tiểu kế, Hổ phách, Bồ hoàng để chỉ huyết, thông lâm.
Chú ý: Không dùng đối với trường hợp âm hư tiểu tiện trong.

[470525]

38 thanh thử ích khí thang

( Ôn nhiệt kinh vĩ)
Thành phần:
Tây dương sâm 6g
Cọng sen 20g
Thạch hộc 12g
Trúc diệp 8g
Cam thảo 8g
Vỏ dưa đỏ 40g
Hoàng liên 4g
Mạch môn 12g
Tri mẫu 8g
Cánh mễ 20g
Cách dùng: sắc nước uống 2 ngày, chia 2 - 3 lần.
Tác dụng: Thanh thử ích khí, dưỡng âm, sinh tân.
Dùng trong trường hợp bệnh nhân sốt, mồ hôi nhiều, mồm khát, bứt rứt, người mệt mỏi, mạch hư sác.
Giải thích bài thuốc:
• Vỏ dưa đỏ, Cọng sen là chủ dược có tác dụng giải thử, thanh nhiệt.
• Dương sâm, Thạch hộc, Mạch môn ích khí sinh tân.
• Hoàng liên, Tri mẫu, Trúc diệp thanh nhiệt trừ phiền.
• Cam thảo, Cánh mễ ích vị hòa trung.
Các vị thuốc phối hợp có tác dụng chung là thanh thử, ích khí, dưỡng âm, sinh tân.
Ứng dụng lâm sàng:
1. Trường hợp trẻ em sốt về mùa hè, sốt kéo dài không khỏi có tổn thương tân dịch, có thể bỏ Hoàng liên, Tri mẫu gia Bạch vi, Thuyền thoái để hòa âm thoái nhiệt.
2. Dùng thận trọng trong trường hợp thấp nặng vì bài thuốc có nhiều vị nê trệ.
Lưu ý: Có một bài thuốc khác cũng có tên THANH THỬ ÍCH KHÍ THANG ( Tỳ vị luận) gồm các vị: Hoàng kỳ, Thương truật, Thăng ma, Nhân sâm, Bạch truật, Trần bì, Thần khúc, Trạch tả, Mạch môn, Đương quy, Chích thảo, Hoàng bá, Cát căn, Thanh bì, Ngũ vị tử có tác dụng ích khí sinh tân, trừ thấp, thanh nhiệt.
Chủ trị những bệnh nhân vốn hư nhược, mắc bệnh thử thấp, người sốt đau đầu, mồm khát, ra mồ hôi, không thích ăn uống, người mệt mỏi, tiêu lỏng, tiểu vàng đỏ, rêu lưỡi dày, mạch hư nhược.

Thanh nhiệt tạng phủ
Thanh nhiệt tạng phủ là những bài thuốc dùng chữa các chứng nhiệt ở tạng phủ.
Ví dụ:
1. Chứng Tâm kinh nhiệt thịnh: bứt rứt mồm khát, miệng lở, tiểu đỏ. Dùng bài Đạo xích tán để thanh tâm nhiệt chứng.
2. Chứng Can kinh nhiệt thịnh: sườn đau, mồm đắng, mắt đỏ, tai ù hoặc chứng Can kinh thấp nhiệt: tiểu đỏ gắt, âm hộ sưng ngứa, dùng bài Long đởm tả can thang để thanh can nhiệt.
3. Chứng Phế kinh nhiệt: ho suyễn dùng Tả bạch tán để thanh phế nhiệt.
4. Trường hợp răng lưỡi sưng lở dùng bài Thanh vị tán để thanh vị nhiệt.
5. Trường hợp nhiệt tả lî dùng bài Hoàng cầm thang, Bạch đầu ông thang. để thanh nhiệt ở đại tràng.

[470525]

39 đạo xích tán

( Tiểu nhi dược chứng trực quyết )
Thành phần:
Sinh địa hoàng 12g
Mộc thông 12g
Cam thảo tiêu 12g
( có bài không dùng Cam thảo, dùng Hoàng cầm, có bài dùng Đăng tâm)
Cách dùng: các vị thuốc tán bột mịn trộn đều, đổ nước sắc lá tre vào nên uống nóng, sau bữa ăn. Có thể dùng thuốc thang liều lượng gia giảm, sắc nước uống.
Tác dụng: Thanh tâm, lợi thủy chữa các chứng bệnh tâm kinh nhiệt thịnh, mồm khát, mặt đỏ, người nóng bứt rứt, mồm lưỡi lở, tiểu tiện ít đỏ, có lúc tiểu tiện đau.
Giải thích bài thuốc:
• Sinh địa hoàng có tác dụng thanh nhiệt lương huyết dưỡng âm là chủ dược.
• Mộc thông, Trúc diệp thanh tâm giáng hỏa lợi tiểu.
• Cam thảo tiêu thanh nhiệt tả hỏa và điều hòa các vị thuốc.
Ứng dụng lâm sàng:
1. Nếu tâm phiền nhiệt bứt rứt gia Hoàng liên để thanh tâm hỏa.
2. Trường hợp huyết lâm tiểu đau đỏ gia Hạn liên thảo, Tiểu kế, Cù mạch để thanh nhiệt lương huyết thông lâm.
3. Đối với viêm bể thận cấp tiểu tiện nhiều lần đau gia Tiểu phượng vĩ thảo, Trân châu mẫu, Bạch mao căn để tăng cường tác dụng thanh nhiệt, lợi thủy.
4. Bài thuốc này có thể dùng để chữa viêm lở ở miệng do tâm kinh nhiệt thịnh.

[470525]

40 long đởm tả can thang

( Cố kim y phương tập thành )
Thành phần:
Long đởm thảo ( rượu sao) 12g
Hoàng cầm 8g
Trạch tả 8g
Mộc thông 8g
Đương quy ( rượu sao) 8g
Cam thảo 2g
Chi tử ( rượu sao) 12g
Xa tiền tử 6g
Sài hồ 8g
Sinh địa hoàng 8g
Cách dùng: sắc nước uống 2 lần trong ngày.
Tác dụng: Thanh can đởm kinh thấp nhiệt.
Giải thích bài thuốc:
• Long đởm thảo có tác dụng thanh can đởm thực hỏa, trừ thấp nhiệt ở hạ tiêu là chủ dược.
• Hoàng cầm, Chi tử hổ trợ thêm tác dụng thanh can đởm thực hỏa.
• Trạch tả, Xa tiền tử, Mộc thông thanh lợi thấp nhiệt.
• Đương quy, Sinh địa hoàng dưỡng âm huyết hòa can, dụng ý trong phối hợp thuốc trong tả có bổ để cho tả hỏa không có hại cho chân âm.
• Cam thảo điều hòa các vị thuốc.
• Sài hồ sơ thông can đởm.
Các vị thuốc phối hợp có tác dụng chung là thanh lợi thấp nhiệt.
Ứng dụng lâm sàng:
Trên lâm sàng, thường dùng bài thuốc gia giảm chữa các bệnh:
1. Viêm gan virus gia Nhân trần.
2. Chữa viêm túi mật cấp gia Khổ luyện căn bì, Đại hoàng.
3. Viêm bàng quang cấp gia Hoàng bá, Trúc diệp, Hoạt thạch.
4. Và các bệnh như viêm màng tiếp hợp, viêm tai giữa, cao huyết áp, viêm cầu thận cấp, viêm hố chậu cấp có hội chứng can kinh thấp nhiệt.

[470525]

41 tả kim hoàn

( Đơn khê tâm pháp )
Thành phần:
Hoàng liên (nước Gừng sao) 6 phần
Ngô thù du ( ngâm nước muối) 1 phần
Cách dùng: Tán hoàn, uống 2 - 4g/lần, có thể gia giảm làm thuốc thang.
Tác dụng: Thanh tả can hỏa.
Trị chứng can khí uất hóa hỏa: ngực sườn đầy tức, nôn, mồm đắng, ợ chua, họng khô, lưỡi đỏ rêu vàng, mạch huyền sác.
Giải thích bài thuốc:
• Hoàng liên đắng hàn, có tác dụng tả tâm hỏa, tức cũng gián tiếp tả can hỏa ( tả tắc tả kỳ tử) là chủ dược.
• Ngô thù tính cay nóng có tác dụng khai uất cầm nôn.
Bài thuốc có hai vị thuốc, một hàn một nhiệt, tân khai khổ giáng, hợp cùng dùng có tác dụng thanh can hỏa, khai can uất trị can uất hỏa, vị khí nghịch gây ợ chua, mồm đắng, ngực sườn đầy tức.
Ứng dụng lâm sàng:
1. Thường dùng trị các chứng viêm dạ dày mạn có triệu chứng nôn, buồn nôn, ợ chua, mồm đắng, ngực sườn đau tức.
2. Trị chứng tiết tả, kiết lî, đau bụng nhiều gia Bạch thược.
Chú ý: Không dùng trong trường hợp sườn đau do can huyết hư.
Phụ phương:
HƯƠNG LIÊN HOÀN
( Binh bộ trực quyết)
Hoàng liên, Ngô thù du cùng sao rồi bỏ Ngô thù du gia Mộc hương.
Cùng tán bột mịn hồ hoàn, mỗi lần uống 4 - 8g.
Có tác dụng táo thấp thanh nhiệt hành khí hóa trệ.
Trị chứng thấp nhiệt, hội chứng lî kết quả tốt.