Tweet
[grade="00008B FF6347 008000 4B0082 FF1493"]Hiện nay, thiếu máu dinh dưỡng là vấn đề có ý nghĩa sức khỏe cộng đồng quan trọng ở Việt Nam và thiếu máu do thiếu chất sắt đóng vai trò chủ yếu. Nguyên nhân là khẩu phần ăn của các gia đình Việt Nam rất nghèo chất sắt, nhất là chất sắt từ thực phẩm có nguồn gốc động vật.
Nguyên nhân của thiếu máu thiếu sắt ở phụ nữ mang thai
Sự hiểu biết nhu cầu về chất sắt của cơ thể cũng như giá trị sinh học của chất sắt trong thức ăn sẽ giúp chúng ta giải thích nguyên nhân tại sao một số đối tượng như phụ nữ có thai, phụ nữ lứa tuổi sinh đẻ, trẻ em đang thời kỳ phát triển cơ thể lại có nguy cơ cao về thiếu máu dinh dưỡng.
Nguồn chất sắt trong thức ăn và các yếu tố ảnh hưởng tới sự hấp thụ sắt.
Sắt được cung cấp cho cơ thể từ hai nguồn: sắt ở dạng Hem và không ở dạng Hem. Hem là thành phần của hemoglobine và myoglobine, có trong các thức ăn như thịt, cá, và tiết canh. Tỷ lệ hấp thụ loại sắt này cao 20 - 30%. Sắt không ở dạng Hem có chủ yếu trong ngũ cốc, rau củ và các loại hạt đậu. Tỷ lệ hấp thụ thấp hơn nhiều, và phụ thuộc vào sự hiện diện của các chất hỗ trợ hay ức chế trong khẩu phần ăn như sau:
- Các chất hỗ trợ hấp thụ chất sắt dạng không Hem là sinh tố C; thức ăn giàu chất đạm như thịt, cá, các loại hải sản, trứng...
- Các yếu tố hạn chế hấp thụ chất sắt không Hem là Phylate có nhiều trong ngũ cốc; Polyphenol có nhiều trong đậu đỗ, vỏ quả, Tanin có nhiều trong nước trà, một số trái cây tươi chín...
Yếu tố con người: Tình trạng sắt (nếu tình trạng dự trữ chất sắt của cơ thể thấp thì tỷ lệ hấp thụ sắt cao, và ngược lại). Tình trạng sức khỏe (bệnh nhiễm trùng và ký sinh trùng như nhiễm giun móc, giun tóc và giun đũa...), sẽ ảnh hưởng dẫn đến thiếu sắt và hấp thụ kém.
Hậu quả của thiếu máu thiếu sắt ở phụ nữ mang thai
- Thiếu máu gây nên tình trạng thiếu dưỡng khí ở các tổ chức, nhất là ở một số cơ quan như tim, não làm cho năng suất lao động của người bị thiếu máu thấp hơn hẳn so với những người bình thường. Khi tình trạng sắt được cải thiện thì năng suất lao động cũng tăng lên rõ rệt. Người ta cũng nhận thấy tình trạng thiếu sắt tiềm tàng (tức chưa có biểu hiện thiếu máu...) cũng làm giảm khả năng lao động.
- Thiếu máu làm tăng nguy cơ đẻ thiếu tháng (sinh non), tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong của mẹ và con. Những bà mẹ bị thiếu máu có nguy cơ sinh con nhẹ cân, dễ bị chảy máu ở thời kỳ hậu sản và trẻ có tình trạng dự trữ sắt thấp. Vì vậy, người ta coi thiếu máu thiếu sắt trong thời kỳ thai nghén là một đe dọa sản khoa.
Phòng chống thiếu máu thiếu sắt cho phụ nữ mang thai
Để phòng chống thiếu máu thiếu sắt cho phụ nữ trong thời kỳ mang thai, chúng ta có thể áp dụng 4 giải pháp chính sau đây:
1) Bổ sung viên sắt cho phụ nữ mang thai. Việc bổ sung viên sắt có thể tiến hành ngay khi bà mẹ có thai đến khám thai lần đầu và uống đều đặn cho tới thời điểm sau khi sinh nở 30 ngày. Liều lượng bổ sung là 60mg sắt nguyên tố/ngày, thường có kèm theo cả folic acid với liều lượng 400mcg/ngày.
2) Sử dụng các loại thực phẩm có tăng cường chất sắt. Trên thế giới, chất sắt được nghiên cứu bổ sung vào các loại thức ăn như sữa, bột ngũ cốc, bánh mì, mì ăn liền, bánh biscuit... Ở Việt Nam đã có sắt bổ sung tăng cường vào món nước mắm cho phụ nữ, trẻ em; bánh biscuit tăng cường chất sắt và đa sinh tố khoáng chất cho trẻ em trong thời kỳ ăn giặm.
3) Biện pháp cải thiện chế độ ăn. Cải thiện chế độ ăn cho phụ nữ mang thai, lựa chọn các thức ăn có nguồn gốc động vật giàu chất sắt, thức ăn giàu sinh tố C. Hạn chế các yếu tố gây ức chế hấp thụ chất sắt trong thức ăn.
4) Phòng chống giun móc và vệ sinh môi trường. Giun móc là yếu tố tăng cao nguy cơ thiếu máu dinh dưỡng ở Việt Nam sau yếu tố dinh dưỡng và tồn tại ở các địa phương trong cả nước. Do đó, phải quan tâm cải thiện tình trạng môi trường, nước, (phát động phong trào 3 công trình vệ sinh: hố xí, giếng nước, nhà tắm; không sử dụng phân tươi làm phân bón...).
Nhu cầu chất sắt cần được hấp thụ hằng ngày:
(*) Nhu cầu về chất sắt khi mang thai tùy thuộc vào tình trạng sắt của cơ thể trước khi có thai và tháng có thai.
[/grade]
Nguyên nhân của thiếu máu thiếu sắt ở phụ nữ mang thai
Sự hiểu biết nhu cầu về chất sắt của cơ thể cũng như giá trị sinh học của chất sắt trong thức ăn sẽ giúp chúng ta giải thích nguyên nhân tại sao một số đối tượng như phụ nữ có thai, phụ nữ lứa tuổi sinh đẻ, trẻ em đang thời kỳ phát triển cơ thể lại có nguy cơ cao về thiếu máu dinh dưỡng.
Nguồn chất sắt trong thức ăn và các yếu tố ảnh hưởng tới sự hấp thụ sắt.
Sắt được cung cấp cho cơ thể từ hai nguồn: sắt ở dạng Hem và không ở dạng Hem. Hem là thành phần của hemoglobine và myoglobine, có trong các thức ăn như thịt, cá, và tiết canh. Tỷ lệ hấp thụ loại sắt này cao 20 - 30%. Sắt không ở dạng Hem có chủ yếu trong ngũ cốc, rau củ và các loại hạt đậu. Tỷ lệ hấp thụ thấp hơn nhiều, và phụ thuộc vào sự hiện diện của các chất hỗ trợ hay ức chế trong khẩu phần ăn như sau:
- Các chất hỗ trợ hấp thụ chất sắt dạng không Hem là sinh tố C; thức ăn giàu chất đạm như thịt, cá, các loại hải sản, trứng...
- Các yếu tố hạn chế hấp thụ chất sắt không Hem là Phylate có nhiều trong ngũ cốc; Polyphenol có nhiều trong đậu đỗ, vỏ quả, Tanin có nhiều trong nước trà, một số trái cây tươi chín...
Yếu tố con người: Tình trạng sắt (nếu tình trạng dự trữ chất sắt của cơ thể thấp thì tỷ lệ hấp thụ sắt cao, và ngược lại). Tình trạng sức khỏe (bệnh nhiễm trùng và ký sinh trùng như nhiễm giun móc, giun tóc và giun đũa...), sẽ ảnh hưởng dẫn đến thiếu sắt và hấp thụ kém.
Hậu quả của thiếu máu thiếu sắt ở phụ nữ mang thai
- Thiếu máu gây nên tình trạng thiếu dưỡng khí ở các tổ chức, nhất là ở một số cơ quan như tim, não làm cho năng suất lao động của người bị thiếu máu thấp hơn hẳn so với những người bình thường. Khi tình trạng sắt được cải thiện thì năng suất lao động cũng tăng lên rõ rệt. Người ta cũng nhận thấy tình trạng thiếu sắt tiềm tàng (tức chưa có biểu hiện thiếu máu...) cũng làm giảm khả năng lao động.
- Thiếu máu làm tăng nguy cơ đẻ thiếu tháng (sinh non), tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong của mẹ và con. Những bà mẹ bị thiếu máu có nguy cơ sinh con nhẹ cân, dễ bị chảy máu ở thời kỳ hậu sản và trẻ có tình trạng dự trữ sắt thấp. Vì vậy, người ta coi thiếu máu thiếu sắt trong thời kỳ thai nghén là một đe dọa sản khoa.
Phòng chống thiếu máu thiếu sắt cho phụ nữ mang thai
Để phòng chống thiếu máu thiếu sắt cho phụ nữ trong thời kỳ mang thai, chúng ta có thể áp dụng 4 giải pháp chính sau đây:
1) Bổ sung viên sắt cho phụ nữ mang thai. Việc bổ sung viên sắt có thể tiến hành ngay khi bà mẹ có thai đến khám thai lần đầu và uống đều đặn cho tới thời điểm sau khi sinh nở 30 ngày. Liều lượng bổ sung là 60mg sắt nguyên tố/ngày, thường có kèm theo cả folic acid với liều lượng 400mcg/ngày.
2) Sử dụng các loại thực phẩm có tăng cường chất sắt. Trên thế giới, chất sắt được nghiên cứu bổ sung vào các loại thức ăn như sữa, bột ngũ cốc, bánh mì, mì ăn liền, bánh biscuit... Ở Việt Nam đã có sắt bổ sung tăng cường vào món nước mắm cho phụ nữ, trẻ em; bánh biscuit tăng cường chất sắt và đa sinh tố khoáng chất cho trẻ em trong thời kỳ ăn giặm.
3) Biện pháp cải thiện chế độ ăn. Cải thiện chế độ ăn cho phụ nữ mang thai, lựa chọn các thức ăn có nguồn gốc động vật giàu chất sắt, thức ăn giàu sinh tố C. Hạn chế các yếu tố gây ức chế hấp thụ chất sắt trong thức ăn.
4) Phòng chống giun móc và vệ sinh môi trường. Giun móc là yếu tố tăng cao nguy cơ thiếu máu dinh dưỡng ở Việt Nam sau yếu tố dinh dưỡng và tồn tại ở các địa phương trong cả nước. Do đó, phải quan tâm cải thiện tình trạng môi trường, nước, (phát động phong trào 3 công trình vệ sinh: hố xí, giếng nước, nhà tắm; không sử dụng phân tươi làm phân bón...).
Nhu cầu chất sắt cần được hấp thụ hằng ngày:
(*) Nhu cầu về chất sắt khi mang thai tùy thuộc vào tình trạng sắt của cơ thể trước khi có thai và tháng có thai.
[/grade]
