Tweet
Fansipan - nơi ấy nóc nhà Đông Dương, ở độ cao 3.143 m. Fansipan – ngọn linh sơn trong lòng người Việt. Fansipan – nơi thử thách của những trái tim và bầu máu nóng của những người trẻ tuổi thích chinh phục mạo hiểm và khám phá. Fansipan – vườn thuốc nam khổng lồ và vô giá, vương quốc hoa đỗ quyên...Fansipan hoang vu khôn cùng, xứ sở của núi cao, mây mù, thung sâu, trên diện tích 29.845 ha Vườn Quốc gia Hoàng Liên và hơn 38.000 ha vùng đệm, có những hẻm núi chưa từng có dấu chân con người, là vương quốc của đại bàng và gấu. Cũng chưa có bất cứ ai, kể cả những cán bộ kiểm lâm lâu năm nhất đi hết khu vườn khổng lồ ấy, trừ một người, ông Trần Ngọc Lâm – kỳ nhân trên đỉnh Fansipan.
Kỳ nhân Fansipan
Giải ngũ, ngay sau khi biên giới phía Bắc mở cửa trở lại, ông đã phiêu bạt, làm thuê rồi buôn bán trên con đường tơ lụa cổ xưa, từ Đông sang Tây, qua Tây Tạng, Trung Á, qua biên giới Afghanistan, Iran, xuyên qua eo Bofor của Thổ Nhĩ Kỳ để sang châu Âu. Trong những chuyến hải hồ ấy, ông đã gặp được những nhà tu hành Tây Tạng. Rồi ở lại luyện võ và bốc thuốc. Rồi căn bệnh ung thư hiểm ác ập đến. Xuống Hà Nội, Bệnh viện K trả về. Biết mình chỉ còn chờ chết, ông bỏ nhà lên đỉnh Fansipan tìm thuốc. Khi ấy, Fansipan không một bóng người. Cứ lọ mọ chiếc ba lô trên vai, con dao rừng trên tay, ông lần mò khắp các hẻm núi. Hòa mình vào thiên nhiên khắc nghiệt, đói ăn gạo lứt với rau rừng, khát uống nước suối. Những đêm lạnh giá, nước suối đã đóng băng, tuyết phủ trắng xóa rừng, ông ngồi luyện công – những công phu của các nhà tu khổ hạnh Tây Tạng truyền thừa để chống lại giá lạnh. Sáng ra lại đi tìm thuốc... Có những chuyến đi kéo dài tới gần nửa năm trời. Bặt vô âm tín, người nhà lo lắng những tưởng ông đã bỏ mạng trên một đỉnh cô quạnh. “Mà tưởng chết thật, có những lần phải đánh nhau với gấu hoặc bệnh phát đau quá, cứ loạng choạng đi trong rừng chờ đến khi nào đứt hơi sẽ nằm xuống một tảng đá nào đó rồi vĩnh viễn không bao giờ dậy nữa” - ông Lâm kể.
Núi không phụ công người. “Chỉ có thể nói là cơ duyên”, ông Lâm điềm tĩnh. Nhờ những phương thuốc ấy, ông đã sống với căn bệnh ung thư “giai đoạn cuối” hơn 15 năm nay.
Một giáo sư dược đã xin ông bài thuốc ấy để trị ung thư, nhưng ông không cho. Không phải ông keo kiệt, muốn giữ rịt cho riêng mình, bởi những người mắc chứng nan y đến xin, ông vẫn cho không hoặc bán với giá như người dưới xuôi bán nhân trần uống giải nhiệt. Mà bởi ông e ngại, có được bài thuốc ấy rồi, họ cũng không ra tay cứu người mà lại đi đăng ký độc quyền, rồi bán với giá cao. Biết tiếng bài thuốc ấy của ông, chủ một tập đoàn Đông Nam dược dưới Hà Nội đã đích thân lên tận nơi, mời ông về làm phó tổng giám đốc cho mình. Ông cũng chẳng ham.
Bao nhiêu loài thuốc quý?
Là phần kéo dài của dãy Ailao Shan ở phía Đông Nam Hy mã lạp sơn, trên một chiều dài 280 km từ Phong Thổ đến Hòa Bình, đến bên bờ sông Mã, chiều ngang chân núi rộng nhất khoảng 75 km, hẹp là 45 km, gồm ba khối, khối Bạch Mộc Lương Tử, khối Fansipan và khối Pú Luông. Cả mái nhà đồ sộ này ẩn chứa bao điều kỳ lạ cùng những ngọn Tả Yàng Phình cao đến 3.096 m, Pu Song Sung cao 2.985 m và nhiều đỉnh tương tự cao từ 2.800 m đến trên 3.000 m. Nhưng kỳ lạ và bí ẩn nhất là đỉnh Fansipan – đỉnh núi đã được hình thành trên nền các đá kết tinh biến chất thuộc đại Nguyên sinh và Cổ sinh sớm, do một khối macma granit trẻ trồi lên trong quá trình kiến tạo vỏ trái đất mà thành...
Nhờ sự dẫn đường và thuyết minh của ông Lâm, chỉ một đoạn đường hơn 13 km, từ độ cao 2.000 m lên đến đỉnh 3.143 m, tôi đã được chiêm ngưỡng hàng loạt cây thuốc quý tưởng chỉ có trong sách đỏ. Vườn Quốc gia Hoàng Liên Sơn - Sapa chứa đựng kho báu phong phú bậc nhất Việt Nam về các loài cây thuốc, cây cảnh, cây thực phẩm và cây gỗ. Đó là lý do chính khiến Hiệp hội Bảo vệ thiên nhiên thế giới (IUCN) công nhận là một trung tâm đa dạng của các loài thực vật trong chương trình bảo tồn các loài thực vật.
Những cây tùng cổ đẹp như bonsai
Điều kiện núi cao điển hình cho khí hậu lạnh- ẩm làm cho hệ thực vật Sapa có nhiều loài cây quý hiếm ít gặp ở các khu vực khác. Vùng này có 6 dân tộc sinh sống. Trong đó người Dao và Mông chiếm đa số, là các dân tộc có kinh nghiệm trong việc sử dụng các cây làm thuốc. Song đến nay chưa ai có thể kiểm kê chính xác các loài cây thuốc quý. Ước tính, tại đây đã ghi nhận 2.024 loài thực vật bậc cao có mạch, số lượng các loài cây đặc hữu chiếm 1/4 số loài đặc hữu của Việt Nam, riêng cây thuốc chiếm hơn 700 loài. Có tới 16 loài được ghi vào danh mục các cây thuốc cấm khai thác ở nước ta, thì ở Sapa có 6 loài như các loài hoàng liên, tam thất hoang, các loài lan kim tuyến, các loài lan hài, các loài hoàng liên gai, tế tân nam. Ngoài ra, còn trên 2.500 loài lấy được mẫu tiêu bản nhưng chưa xác định được tên họ của cây. Tại đây người ta còn tìm thấy loài nấm cổ linh chi, trong đó có những tai nấm nặng trên 6 kg.
Vừa đi vừa rủ rỉ... Những kiến giải đầy cuốn hút về những loài cây thuốc khiến cái đói, cái rét và sự mệt nhọc dường như tan biến. Đến độ cao 2.400 m, bất chợt ông Lâm rẽ vào một bụi cây rồi nghiêm cẩn nhấc từng cành củi khô đặt sang hai bên. một nhành cây thân thảo mảnh mai hiện ra. “Giảo cổ lam đấy!”, giữa núi rừng hoang vu, giọng ông vốn nhỏ nhẹ, giờ như gió thoảng, như sợ ai nghe thấy. Hóa ra đụn gỗ rừng mục chính là cách ngụy trang của ông Lâm tránh sự sơ ý của người đi đường. Ông đã tìm ra giảo cổ lam và ngũ trảo long, hai thứ thuốc quý xưa nay mới chỉ tìm thấy trên những ngọn núi cao giá lạnh ở Tây Tạng và Nhật Bản. Khỏi phải nói, giảo cổ lam còn giá trị hơn nhân sâm gấp nhiều lần. Ở miền núi Quý Châu (Trung Quốc), do thường xuyên uống nước đun từ cây trường sinh này mà rất nhiều người sống trên trăm tuổi. Còn trên thị trường, mỗi ký giảo cổ lam có giá tới trên 1.000 USD...
Sống lâu trên Fansipan, ông Lâm sung sướng khi phát hiện đỉnh linh sơn này còn là một kho thuốc nam khổng lồ. Bệnh gì cũng có thuốc chữa. Thậm chí có cả những cây “thời thượng” nếu có được thì các spa, salon làm đẹp sẽ mừng rơn như cây trâm ổi (khác hoa trâm ổi) làm trắng da, rẻ tiền nhưng hiệu nghiệm. Hôm trước, ông Lâm đã dẫn tôi đến xóm nhỏ những người bị ung thư ven thành phố Lào Cai, sau khi “vái tứ phương” vẫn bị trả về, được ông hái thuốc chữa chạy. Xóm khoảng 8 nóc nhà. Có người bỏ hàng trăm triệu đồng ra nước ngoài chạy chữa, nghe tiếng cũng lần tìm đến ông. Thấy vốc lá, rễ cây lồng cồng, mỗi thang có trăm ngàn bạc bèn bảo, mỗi liều thuốc hàng triệu còn chả khỏi nữa là mớ lá lẩu vớ vẩn của ông lang băm, ông lang vườn. Ông cũng chỉ cười nhạt. Dùng hay không thì tùy.
Dưới đêm trăng mười sáu trong vắt, giá lạnh 0oC trên độ cao 2.895 m, cách Fansipan một vách núi hiểm trở. Chỉ có gió và trúc. Gió Fansipan không giống gió biển ầm ào, không giống gió rừng những ngày bão lũ. Không cuồng nộ mà quanh năm bời bời gió, cả ngày lẫn đêm, gió khiến không một ngọn cây thân gỗ nào trụ nổi. Gió thổi làm cho thảm thực vật dán mình vào đá. Rúc trong một bụi trúc tránh gió, ông Lâm bảo đừng thấy giống trúc lùn này mà tưởng chúng ít tuổi. Cách đây mấy năm, trong một lần tránh gió như thế này, ông đã tìm thấy củ thiết trúc nhân sâm ngàn năm tuổi. Thân cây chỉ vượt qua khỏi mặt đất chưa đầy gang tay nhưng bộ rễ của chúng dài tới hàng mét, đủ cả ngàn đốt, mỗi đốt một năm tuổi. Thời gian đã làm bộ rễ ấy hóa gỗ, hóa thành sâm. Ông mang về thái lát ngâm rượu, sực nức mùi thơm đặc trưng của nhân sâm. Giá mà để nguyên cả củ thì bán được hàng tỉ đồng, có người cứ xuýt xoa tiếc rẻ mãi.
Miên man thực và hư
Khắc đi khắc đến, cứ chậm rãi, đủng đỉnh mà bước, đấy là bí quyết đi núi của ông Lâm. Những cảnh tượng hùng vĩ và tráng lệ lần lượt được thu vào tầm mắt. Thật lạ, cứ qua mỗi một cao độ, vườn địa đàng Fansipan như một sân khấu lớn một lần thay phông.
Dưới chân núi là những cây gạo, cây mít, cây cơi với mật độ khá dày tạo nên những địa danh Cốc Lếu (Cốc Gạo), Cốc San (Cốc Mít)... Từ đây đến độ cao 700 m là vành đai nhiệt đới, có những vạt rừng nguyên sinh rậm rạp, dây leo chằng chịt. Từ độ cao này trở đi là vành đai á nhiệt đới và ôn đới. Loài kim giao xuất hiện ở độ cao 1.700 m.
Bình độ 2.000 của khu vực các xã Séo Mý Tỷ đến Dền Thàng có rừng pơ mu mọc liên tiếp với diện tích trên 100 ha, mỗi cây đường kính trên 1 m. Loài bách xanh phân bố tại vùng núi đá vôi xã Bản Hồ, mọc rải rác trên diện tích 30 ha, hiện chỉ còn không đến 10 cây có đường kính thân cây từ 20 cm – 30 cm, cao trên 20 m. Loài thông đỏ chỉ còn 3 cá thể được tìm thấy tại xã Sa Pả, cây sống ở độ cao trên 2.000 m. Loài Vân sam Hoàng Liên (Sam lạnh) mọc ở độ cao 2.700 m, cây cao từ 18 cm - 20 m, có đường kính gốc từ 50 cm – 80 cm, phân bố trong vùng lõi vườn quốc gia với diện tích từ 400 ha - 500 ha. Ba loài cây này là những nguyên liệu chính dùng để chiết xuất ra nhiều loại thuốc chữa bệnh quý hiếm.
Trên 2.000 m là vương quốc của trúc cần câu. Đang đi, bỗng nghe một tiếng xao động ríu rít, rung chuyển mênh mông rất khác thường, ngày càng nhặt, ngày càng gấp, như sóng biển xô tới: ngẩng lên bao lá trúc. Cây trúc ở đây chỉ phần dưới là có lá, ngọn vàng cao vút, gắn bó với Sapa, thành danh vì Sapa bằng truyện ngắn Lặng lẽ Sapa, nhà văn Nguyễn Thành Long ví mỗi ngọn trúc ở đây là một ống sáo. “Tiếng sáo trúc lạ lùng ấy lại làm cho mình thêm phập phồng, báo hiệu một cái gì còn kỳ ảo hơn nữa. Đúng: tiếng nhạc đưa mình đến một vườn hoa!”.
“Mình ở trên đỉnh cao nhất, được thấy hoa đỗ quyên nở rất đẹp. Đỗ quyên màu hồng điều, cánh sen vàng nở giữa rừng trúc phất trần. Trong đời mình, trong mọi mùa Xuân, mình chưa bao giờ thấy mây và hoa nhiều đến thế...” - của cụ Nguyễn Tuân đấy! Năm 1964, trong một lần “xê dịch” đến Fansipan, bậc thầy bút ký đã viết thư gửi về cho nhà văn Tô Hoài bày tỏ sự phấn khích như thế. Chẳng biết phải viết thế nào để chứng tỏ mình còn phấn khích hơn thế nữa khi cuộc đời vẫn còn phơi phới thanh xuân... Vào mùa Xuân, suốt hàng cây số từ độ cao 2.400 m, hoa đỗ quyên nở rực rỡ trên các khe núi. Bên phải, bên trái, trên trời... đẹp miên man. Có người bảo rằng Fansipan tiếng Mông nghĩa là hoa đỗ quyên. Hoa đỗ quyên đỏ, đỗ quyên trắng..., hơn 30 loài hoa đỗ quyên, trong đó có những loài hoa đỗ quyên đặc hữu và được coi là đỗ quyên đại thụ, chỉ có ở trong rừng tự nhiên và trên độ cao này như đỗ quyên mộc, đỗ quyên hoa đỏ, thân gỗ vươn cao từ 10 m - 15 m, đường kính gốc tới 0,5 m.
Xen kẽ giữa đỗ quyên là địa lan. Bên những vách núi cheo leo là tùng, là vân sam, linh sam. Xù xì, khẳng khiu, đẹp như bonsai. Thật may, cảnh thần tiên ấy chỉ tồn tại được trên lưng chừng trời Fansipan, vẫn giống cây ấy thôi, chỉ mang xuống thị trấn Sapa dưới chân núi là chúng đã ủ rũ mà chết. Nếu không, Fansipan có lẽ trơ trụi từ lâu rồi. Thông vân sam Hoàng Liên, chỉ tìm thấy duy nhất tại Hoàng Liên Sơn và được ghi trong sách đỏ thế giới, trước đây chỉ sinh trưởng ở độ cao 2.200 m – 2.400 m thì nay chỉ có thể gặp ở độ cao 2.400 m – 2.700 m. Cùng với nó, một số loài cây đặc hữu khác chỉ có ở Hoàng Liên Sơn như Thích Xi Pan, Thích Sa Pa trước đây chỉ sinh trưởng ở độ cao dưới 1.700 m và nhiều loài thực vật khác cũng đang “leo” dần lên cao cùng với sự ấm lên của trái đất.
Khi không còn cảnh sắc tươi vui ấy nữa, rõ mười mươi là đã tới độ cao 2.600 m. Cây cối đột ngột trở nên rất dữ, địa y rất dày và dưới chân, không phải đá nữa mà là mùn. Mùn này dày hàng mét, tích hàng trăm năm, nước đen đặc, mùi cay như mùi rượu, giẫm lên cứ nghe lùng nhùng, bập bênh. Đấy là nhà văn Nguyễn Thành Long tả thế. Mà có lẽ cũng đúng thật. Chẳng biết có phải miên man giữa Fansipan mà không còn phân biệt nổi giữa thực tại và văn học?
Theo Người Lao Động
Kỳ nhân Fansipan
Giải ngũ, ngay sau khi biên giới phía Bắc mở cửa trở lại, ông đã phiêu bạt, làm thuê rồi buôn bán trên con đường tơ lụa cổ xưa, từ Đông sang Tây, qua Tây Tạng, Trung Á, qua biên giới Afghanistan, Iran, xuyên qua eo Bofor của Thổ Nhĩ Kỳ để sang châu Âu. Trong những chuyến hải hồ ấy, ông đã gặp được những nhà tu hành Tây Tạng. Rồi ở lại luyện võ và bốc thuốc. Rồi căn bệnh ung thư hiểm ác ập đến. Xuống Hà Nội, Bệnh viện K trả về. Biết mình chỉ còn chờ chết, ông bỏ nhà lên đỉnh Fansipan tìm thuốc. Khi ấy, Fansipan không một bóng người. Cứ lọ mọ chiếc ba lô trên vai, con dao rừng trên tay, ông lần mò khắp các hẻm núi. Hòa mình vào thiên nhiên khắc nghiệt, đói ăn gạo lứt với rau rừng, khát uống nước suối. Những đêm lạnh giá, nước suối đã đóng băng, tuyết phủ trắng xóa rừng, ông ngồi luyện công – những công phu của các nhà tu khổ hạnh Tây Tạng truyền thừa để chống lại giá lạnh. Sáng ra lại đi tìm thuốc... Có những chuyến đi kéo dài tới gần nửa năm trời. Bặt vô âm tín, người nhà lo lắng những tưởng ông đã bỏ mạng trên một đỉnh cô quạnh. “Mà tưởng chết thật, có những lần phải đánh nhau với gấu hoặc bệnh phát đau quá, cứ loạng choạng đi trong rừng chờ đến khi nào đứt hơi sẽ nằm xuống một tảng đá nào đó rồi vĩnh viễn không bao giờ dậy nữa” - ông Lâm kể.
Núi không phụ công người. “Chỉ có thể nói là cơ duyên”, ông Lâm điềm tĩnh. Nhờ những phương thuốc ấy, ông đã sống với căn bệnh ung thư “giai đoạn cuối” hơn 15 năm nay.
Một giáo sư dược đã xin ông bài thuốc ấy để trị ung thư, nhưng ông không cho. Không phải ông keo kiệt, muốn giữ rịt cho riêng mình, bởi những người mắc chứng nan y đến xin, ông vẫn cho không hoặc bán với giá như người dưới xuôi bán nhân trần uống giải nhiệt. Mà bởi ông e ngại, có được bài thuốc ấy rồi, họ cũng không ra tay cứu người mà lại đi đăng ký độc quyền, rồi bán với giá cao. Biết tiếng bài thuốc ấy của ông, chủ một tập đoàn Đông Nam dược dưới Hà Nội đã đích thân lên tận nơi, mời ông về làm phó tổng giám đốc cho mình. Ông cũng chẳng ham.
Bao nhiêu loài thuốc quý?
Là phần kéo dài của dãy Ailao Shan ở phía Đông Nam Hy mã lạp sơn, trên một chiều dài 280 km từ Phong Thổ đến Hòa Bình, đến bên bờ sông Mã, chiều ngang chân núi rộng nhất khoảng 75 km, hẹp là 45 km, gồm ba khối, khối Bạch Mộc Lương Tử, khối Fansipan và khối Pú Luông. Cả mái nhà đồ sộ này ẩn chứa bao điều kỳ lạ cùng những ngọn Tả Yàng Phình cao đến 3.096 m, Pu Song Sung cao 2.985 m và nhiều đỉnh tương tự cao từ 2.800 m đến trên 3.000 m. Nhưng kỳ lạ và bí ẩn nhất là đỉnh Fansipan – đỉnh núi đã được hình thành trên nền các đá kết tinh biến chất thuộc đại Nguyên sinh và Cổ sinh sớm, do một khối macma granit trẻ trồi lên trong quá trình kiến tạo vỏ trái đất mà thành...
Nhờ sự dẫn đường và thuyết minh của ông Lâm, chỉ một đoạn đường hơn 13 km, từ độ cao 2.000 m lên đến đỉnh 3.143 m, tôi đã được chiêm ngưỡng hàng loạt cây thuốc quý tưởng chỉ có trong sách đỏ. Vườn Quốc gia Hoàng Liên Sơn - Sapa chứa đựng kho báu phong phú bậc nhất Việt Nam về các loài cây thuốc, cây cảnh, cây thực phẩm và cây gỗ. Đó là lý do chính khiến Hiệp hội Bảo vệ thiên nhiên thế giới (IUCN) công nhận là một trung tâm đa dạng của các loài thực vật trong chương trình bảo tồn các loài thực vật.
Những cây tùng cổ đẹp như bonsai
Điều kiện núi cao điển hình cho khí hậu lạnh- ẩm làm cho hệ thực vật Sapa có nhiều loài cây quý hiếm ít gặp ở các khu vực khác. Vùng này có 6 dân tộc sinh sống. Trong đó người Dao và Mông chiếm đa số, là các dân tộc có kinh nghiệm trong việc sử dụng các cây làm thuốc. Song đến nay chưa ai có thể kiểm kê chính xác các loài cây thuốc quý. Ước tính, tại đây đã ghi nhận 2.024 loài thực vật bậc cao có mạch, số lượng các loài cây đặc hữu chiếm 1/4 số loài đặc hữu của Việt Nam, riêng cây thuốc chiếm hơn 700 loài. Có tới 16 loài được ghi vào danh mục các cây thuốc cấm khai thác ở nước ta, thì ở Sapa có 6 loài như các loài hoàng liên, tam thất hoang, các loài lan kim tuyến, các loài lan hài, các loài hoàng liên gai, tế tân nam. Ngoài ra, còn trên 2.500 loài lấy được mẫu tiêu bản nhưng chưa xác định được tên họ của cây. Tại đây người ta còn tìm thấy loài nấm cổ linh chi, trong đó có những tai nấm nặng trên 6 kg.
Vừa đi vừa rủ rỉ... Những kiến giải đầy cuốn hút về những loài cây thuốc khiến cái đói, cái rét và sự mệt nhọc dường như tan biến. Đến độ cao 2.400 m, bất chợt ông Lâm rẽ vào một bụi cây rồi nghiêm cẩn nhấc từng cành củi khô đặt sang hai bên. một nhành cây thân thảo mảnh mai hiện ra. “Giảo cổ lam đấy!”, giữa núi rừng hoang vu, giọng ông vốn nhỏ nhẹ, giờ như gió thoảng, như sợ ai nghe thấy. Hóa ra đụn gỗ rừng mục chính là cách ngụy trang của ông Lâm tránh sự sơ ý của người đi đường. Ông đã tìm ra giảo cổ lam và ngũ trảo long, hai thứ thuốc quý xưa nay mới chỉ tìm thấy trên những ngọn núi cao giá lạnh ở Tây Tạng và Nhật Bản. Khỏi phải nói, giảo cổ lam còn giá trị hơn nhân sâm gấp nhiều lần. Ở miền núi Quý Châu (Trung Quốc), do thường xuyên uống nước đun từ cây trường sinh này mà rất nhiều người sống trên trăm tuổi. Còn trên thị trường, mỗi ký giảo cổ lam có giá tới trên 1.000 USD...
Sống lâu trên Fansipan, ông Lâm sung sướng khi phát hiện đỉnh linh sơn này còn là một kho thuốc nam khổng lồ. Bệnh gì cũng có thuốc chữa. Thậm chí có cả những cây “thời thượng” nếu có được thì các spa, salon làm đẹp sẽ mừng rơn như cây trâm ổi (khác hoa trâm ổi) làm trắng da, rẻ tiền nhưng hiệu nghiệm. Hôm trước, ông Lâm đã dẫn tôi đến xóm nhỏ những người bị ung thư ven thành phố Lào Cai, sau khi “vái tứ phương” vẫn bị trả về, được ông hái thuốc chữa chạy. Xóm khoảng 8 nóc nhà. Có người bỏ hàng trăm triệu đồng ra nước ngoài chạy chữa, nghe tiếng cũng lần tìm đến ông. Thấy vốc lá, rễ cây lồng cồng, mỗi thang có trăm ngàn bạc bèn bảo, mỗi liều thuốc hàng triệu còn chả khỏi nữa là mớ lá lẩu vớ vẩn của ông lang băm, ông lang vườn. Ông cũng chỉ cười nhạt. Dùng hay không thì tùy.
Dưới đêm trăng mười sáu trong vắt, giá lạnh 0oC trên độ cao 2.895 m, cách Fansipan một vách núi hiểm trở. Chỉ có gió và trúc. Gió Fansipan không giống gió biển ầm ào, không giống gió rừng những ngày bão lũ. Không cuồng nộ mà quanh năm bời bời gió, cả ngày lẫn đêm, gió khiến không một ngọn cây thân gỗ nào trụ nổi. Gió thổi làm cho thảm thực vật dán mình vào đá. Rúc trong một bụi trúc tránh gió, ông Lâm bảo đừng thấy giống trúc lùn này mà tưởng chúng ít tuổi. Cách đây mấy năm, trong một lần tránh gió như thế này, ông đã tìm thấy củ thiết trúc nhân sâm ngàn năm tuổi. Thân cây chỉ vượt qua khỏi mặt đất chưa đầy gang tay nhưng bộ rễ của chúng dài tới hàng mét, đủ cả ngàn đốt, mỗi đốt một năm tuổi. Thời gian đã làm bộ rễ ấy hóa gỗ, hóa thành sâm. Ông mang về thái lát ngâm rượu, sực nức mùi thơm đặc trưng của nhân sâm. Giá mà để nguyên cả củ thì bán được hàng tỉ đồng, có người cứ xuýt xoa tiếc rẻ mãi.
Miên man thực và hư
Khắc đi khắc đến, cứ chậm rãi, đủng đỉnh mà bước, đấy là bí quyết đi núi của ông Lâm. Những cảnh tượng hùng vĩ và tráng lệ lần lượt được thu vào tầm mắt. Thật lạ, cứ qua mỗi một cao độ, vườn địa đàng Fansipan như một sân khấu lớn một lần thay phông.
Dưới chân núi là những cây gạo, cây mít, cây cơi với mật độ khá dày tạo nên những địa danh Cốc Lếu (Cốc Gạo), Cốc San (Cốc Mít)... Từ đây đến độ cao 700 m là vành đai nhiệt đới, có những vạt rừng nguyên sinh rậm rạp, dây leo chằng chịt. Từ độ cao này trở đi là vành đai á nhiệt đới và ôn đới. Loài kim giao xuất hiện ở độ cao 1.700 m.
Bình độ 2.000 của khu vực các xã Séo Mý Tỷ đến Dền Thàng có rừng pơ mu mọc liên tiếp với diện tích trên 100 ha, mỗi cây đường kính trên 1 m. Loài bách xanh phân bố tại vùng núi đá vôi xã Bản Hồ, mọc rải rác trên diện tích 30 ha, hiện chỉ còn không đến 10 cây có đường kính thân cây từ 20 cm – 30 cm, cao trên 20 m. Loài thông đỏ chỉ còn 3 cá thể được tìm thấy tại xã Sa Pả, cây sống ở độ cao trên 2.000 m. Loài Vân sam Hoàng Liên (Sam lạnh) mọc ở độ cao 2.700 m, cây cao từ 18 cm - 20 m, có đường kính gốc từ 50 cm – 80 cm, phân bố trong vùng lõi vườn quốc gia với diện tích từ 400 ha - 500 ha. Ba loài cây này là những nguyên liệu chính dùng để chiết xuất ra nhiều loại thuốc chữa bệnh quý hiếm.
Trên 2.000 m là vương quốc của trúc cần câu. Đang đi, bỗng nghe một tiếng xao động ríu rít, rung chuyển mênh mông rất khác thường, ngày càng nhặt, ngày càng gấp, như sóng biển xô tới: ngẩng lên bao lá trúc. Cây trúc ở đây chỉ phần dưới là có lá, ngọn vàng cao vút, gắn bó với Sapa, thành danh vì Sapa bằng truyện ngắn Lặng lẽ Sapa, nhà văn Nguyễn Thành Long ví mỗi ngọn trúc ở đây là một ống sáo. “Tiếng sáo trúc lạ lùng ấy lại làm cho mình thêm phập phồng, báo hiệu một cái gì còn kỳ ảo hơn nữa. Đúng: tiếng nhạc đưa mình đến một vườn hoa!”.
“Mình ở trên đỉnh cao nhất, được thấy hoa đỗ quyên nở rất đẹp. Đỗ quyên màu hồng điều, cánh sen vàng nở giữa rừng trúc phất trần. Trong đời mình, trong mọi mùa Xuân, mình chưa bao giờ thấy mây và hoa nhiều đến thế...” - của cụ Nguyễn Tuân đấy! Năm 1964, trong một lần “xê dịch” đến Fansipan, bậc thầy bút ký đã viết thư gửi về cho nhà văn Tô Hoài bày tỏ sự phấn khích như thế. Chẳng biết phải viết thế nào để chứng tỏ mình còn phấn khích hơn thế nữa khi cuộc đời vẫn còn phơi phới thanh xuân... Vào mùa Xuân, suốt hàng cây số từ độ cao 2.400 m, hoa đỗ quyên nở rực rỡ trên các khe núi. Bên phải, bên trái, trên trời... đẹp miên man. Có người bảo rằng Fansipan tiếng Mông nghĩa là hoa đỗ quyên. Hoa đỗ quyên đỏ, đỗ quyên trắng..., hơn 30 loài hoa đỗ quyên, trong đó có những loài hoa đỗ quyên đặc hữu và được coi là đỗ quyên đại thụ, chỉ có ở trong rừng tự nhiên và trên độ cao này như đỗ quyên mộc, đỗ quyên hoa đỏ, thân gỗ vươn cao từ 10 m - 15 m, đường kính gốc tới 0,5 m.
Xen kẽ giữa đỗ quyên là địa lan. Bên những vách núi cheo leo là tùng, là vân sam, linh sam. Xù xì, khẳng khiu, đẹp như bonsai. Thật may, cảnh thần tiên ấy chỉ tồn tại được trên lưng chừng trời Fansipan, vẫn giống cây ấy thôi, chỉ mang xuống thị trấn Sapa dưới chân núi là chúng đã ủ rũ mà chết. Nếu không, Fansipan có lẽ trơ trụi từ lâu rồi. Thông vân sam Hoàng Liên, chỉ tìm thấy duy nhất tại Hoàng Liên Sơn và được ghi trong sách đỏ thế giới, trước đây chỉ sinh trưởng ở độ cao 2.200 m – 2.400 m thì nay chỉ có thể gặp ở độ cao 2.400 m – 2.700 m. Cùng với nó, một số loài cây đặc hữu khác chỉ có ở Hoàng Liên Sơn như Thích Xi Pan, Thích Sa Pa trước đây chỉ sinh trưởng ở độ cao dưới 1.700 m và nhiều loài thực vật khác cũng đang “leo” dần lên cao cùng với sự ấm lên của trái đất.
Khi không còn cảnh sắc tươi vui ấy nữa, rõ mười mươi là đã tới độ cao 2.600 m. Cây cối đột ngột trở nên rất dữ, địa y rất dày và dưới chân, không phải đá nữa mà là mùn. Mùn này dày hàng mét, tích hàng trăm năm, nước đen đặc, mùi cay như mùi rượu, giẫm lên cứ nghe lùng nhùng, bập bênh. Đấy là nhà văn Nguyễn Thành Long tả thế. Mà có lẽ cũng đúng thật. Chẳng biết có phải miên man giữa Fansipan mà không còn phân biệt nổi giữa thực tại và văn học?
Theo Người Lao Động
Comment