Đường Thi.

[nahoku]

90. Tương tư (Bài ca đậu đỏ) - Vương Duy

Hồng đậu sinh nam quốc
Xuân lai phát kỉ chi
Nguyện quân đa thái hiệt
Thử vật tối tương tư .


Đậu đỏ sinh (ở) Nam quốc
Xuân về nảy mấy cành
Nhớ bạn, hái nhiều nhé
Cành này đẫm tương tư


Ghi chú :
Bài thơ còn gọi là « Bài ca về đậu đỏ » ( Hồng đậu khúc) . Đậu đỏ còn gọi là « Tương tư tử » ( kẻ
tương tư ), trở nên ẩn dụ trong văn học cổ TQ . Tao nhân mặc khách coi tình bạn và tình yêu đều
sâu nặng như nhau . Trong trường hợp này bài thơ do bạn trai gởi cho nhau . Miền Nam là phía
nam sông Trường Giang Dương Tử giang) .




ST

[nahoku]

91. Văn Bạch Lạc Thiên tả giáng Giang Châu tư mã - Nguyên Chẩn

Tàn đăng vô diễm ảnh xung xung
Thử tịch văn quân trích Cửu Giang
Thuỳ tử bệnh trung kinh toạ khởi
Ám phong xuy vũ nhập hàn song



Đèn tàn ngọn lửa lập loè
Đêm nay nghe tin bác phải đày về Giang Châu
Giữa khi bệnh sắp chết hoảng sợ ngồi dậy
Gió lén thổi mưa nhập lạnh cửa song


Dịch thơ:

Nghe tin Bạch Lạc Thiên bị giáng chức làm Tư Mã ở Giang Châu

Đèn tàn ngọn lửu lập loè,
Mảng tin bác phải đày về Cửu Giang.
Bệnh nguy, gượng dậy bàng hoàng,
Gío mưa qua cửa, trên giường lạnh ghê



ST

[nahoku]

92. Vọng Lư sơn bộc bố - Lí Bạch

Vọng Lư Sơn bộc bố

Nhật chiếu Hương Lô sinh tử yên
Dao khan bộc bố quải tiền xuyên
Phi lưu trực há tam thiên xích
Nghi thị Ngân Hà lạc cửu thiên


Xa ngắm thác núi Lư

Mặt trời chiếu núi Hương Lô sinh làn khói tía
Xa nhìn dòng thác treo trên dòng sông phía trước
Thác chảy như bay đổ thẳng xuống ba nghìn thước
Ngỡ là sông Ngân Hà rơi tự chín tầng mây


ST

[nahoku]

93. Vô đề Lý - Thương Ẩn

Tương kiến thời nan biệt diệc nan
Đông phong vô lực bách hoa tàn
Xuân tàm đáo tử ti phương tận
Lạp cự thành hôi lệ thỉ can
Hiểu kính đán sầu vân mấn cải
Dạ ngâm ưng giác nguyệt quang hàn
Bồng Lai thử khứ vô đa lộ
Thanh điểu ân cần thám vị khan


Lúc gặp nhau khó, chia tay (cũng) khó
Gió mùa xuân yếu, trăm hoa tàn
Tằm xuân đến chết , tơ nhả hết
Cây nến thành tro, lệ mới khô
Buổi sớm soi gương chỉ sầu tóc đổi màu mây
Đêm ngâm thơ, cảm thấy ánh trăng lạnh
Bồng Lai đây tới đó không nhiều đường
Ân cần nhờ chim xanh tìm đường giúp


Không đề
Khó gặp nhau mà cũng khó xa,
Gió xuân đành để rụng trăm hoa.
Con tằm đến thác tơ cón vướng,
Chiếc nến chưa tàn lệ vẫn sa.
Sáng ngắm gương buốn thay mái tuyết,
Đêm ngâm thơ thấy lạnh trăng ngà.
Bồng Lai tới đó không xa mấy,
Cậy với chim xanh dọ lối mà.
(Khương Hữu Dụng và Tương Như dịch)
Lời bàn : Bản dịch thơ khá siêu thoát đạt được tín và nhã hiếm hoi, có lẽ chỉ sau Tì bà hành.
Tứ thơ của tình yêu hay của tình bạn, tình thơ hay tình đời mênh mông ? Hàm chứa tất cả
những tình cảm ấy. Thật là một bài thơ tuyệt diệu vậy. Tứ thơ này rất quen với Việt Nam, nhất
là giới văn nghệ sĩ. Nghệ sĩ thường tin rằng bài thơ dành cho cái nghiệp” con tằm nhả tơ” của
họ , kẻ yêu nhau cũng có thể cho rằng thơ dành cho họ . . .Thi nhân Trung Hoa đôi khi mượn
tình cảm trai gái để nói về tình bạn (Vương Duy), nói về tình đất nước ( Khuất Nguyên- Li
Tao) . Đây cũng là một nét độc đáo của thơ cổ Trung Hoa .



ST

[nahoku]

94. Xich bích hoài cổ - Đỗ Mục

Xich bích hoài cổ

Chiết kích trầm sa thiết vị tiêu
Tự tương ma tẩy nhận tiền triều
Đông phong bất dữ Chu Lang tiện
Đồng Tước xuân thâm toả nhị Kiều


Nhớ chuyện xưa Xích bích

Mũi kích gãy nằm trong cát sắt chưa tan
Tự mình chùi sạch nhận ra dấu triều đại trước
Gió đông nếu chẳng giúp Chu Lang thuận tiện
Thì cảnh xuân đài Đồng Tước khoá sâu hai Kiều


Cát vùi lưỡi kích còn trơ
Rũa mài nhận thấy dấu xưa rõ ràng
Gió đông ví phụ Chu lang
Một nền Đồng Tước khoá xuân hai Kiều
Tương Như dịch
Lời bàn :
Thời Tam Quốc để lại bao suy ngẫm cho đời sau . Bài thơ của Đỗ Mục viết theo cảm hứng
vịnh sử. Ngòi bút của ông bàn về thời Tam Quốc mà lấy số phận hai cô Kiều xứ Đông Ngô để
làm chuẩn, làm điểm tựa . Triết lý lịch sử của Đỗ Mục ( gió đông nếu phụ Chu Lang tức Chu
Du. . .) khiến ta nhớ đến triết lí của nhà văn Nga Lev Tolstoi khi ông viết rằng chiến tranh là do
Thượng đế gây ra, giúp cho bên nào thắng trận cũng là do ý Chúa ( tiểu thuyết sử thi Chiến
tranh và hoà bình thế kỉ 19).


ST

[nahoku]

95. Xuân hiểu - Mạnh Hạo Nhiên

Xuân hiểu

Xuân miên bất giác hiểu
Xứ xứ văn đề điểu
Dạ lai phong vũ thanh
Hoa lạc tri đa thiểu


Buổi sớm mùa xuân

Giấc ngủ xuân không biết trời sáng
Nơi nơi nghe tiếng chim hót
Đêm qua nghe tiếng mưa gió
Hoa rụng biết nhiều hay ít


Đêm xuân một giấc mơ màng,
Tỉnh ra chim đã kêu vang quanh nhà
Gió mưa một trận đêm qua
Làm cho hoa rụng biết là dường bao.
Lời bàn :
Kẻ mẫn cảm về số phận con người hơn ai hết trên đời chắc hẳn là nhà thơ . Một đêm xuân
giấc ngủ ngon lành tới sáng. Thức dậy, trong cảnh buổi sớm chim kêu vang khắp nơi háo hức
với cuộc sống rộn rã, nhà thơ không a dua với nó mà nghĩ ngay đến những bông hoa rụng
trong đêm qua mưa gió. Tự trách mình thờ ơ với những số phận hoa tươi đẹp tan tác trong
đời . . .


ST

[nahoku]

96. Xuân oán - Kim Xương Tự

Đả khởi hoàng oanh nhi
Mạc giao chi thượng đề
Đề thời kinh thiếp mộng
Bất đắc đáo Liêu Tây


Đuổi bay con hoàng oanh
Không cho hót trên cành
Hót làm kinh giấc mộng của thiếp
Chẳng đến được Liêu Tây


Con oanh vàng đuổi bay đi,
Véo von để hót làm chi trên cành.
Em mơ nghe hót giật mình,
Dở dang chẳng được tới thành Liêu Tây.
bản dịch khác :
Đánh đuổi cái oanh vàng đi,
Đừng cho nó hót tỉ ti trên cành.
Nó kêu thiếp ngủ giật mình,
Chẳng yên giấc mộng tới thành Liêu Tây.
(Tản Đà)
Ghi chú: Liêu Tây là một cái đồn biên ải .
Lời bàn : con chim oanh (hoàng oanh, hoàng li, thương canh) đậu trên cành phá giấc ngủ của
chinh phụ mà còn bị đuổi đánh thì chiến tranh và giai cấp thống trị gây chiến còn bị phản đối
thế nào nữa đây ! ( Lí Phúc Điền gợi ý)
Sách Thơ Đường của Trần Trọng Kim ghi tên tác giả bài này là Cáp Gia Vận (盖嘉运)



ST

[nahoku]

97. Xuân tịch lữ hoài - Thôi Đồ

Thuỷ lưu hoa tạ lưỡng vô tình
Tống tận đông phong quá Sở thành
Hồ điệp mộng trung gia vạn lý
Đỗ quyên chi thượng nguyệt tam canh
Cố viên thư động kinh niên tuyệt
Hoa phát xuân thôi lưỡng mấn sinh
Tự thị bất qui qui tiện đắc
Ngũ Hồ yên cảnh hữu thuỳ tranh !


Nước chảy hoa tàn, cả hai vô tình
Tiễn gió đông qua hết thành nước Sở
Trong mộng hoá bướm ở quê nhà xa vạn dặm
Đỗ quyên (đậu suốt) trên cành trăng canh ba
Thư vườn nhà vắng, trải năm hết
Hoa nở,mùa xuân giục giã cả hoa sinh sôi
trên mái tóc
Tự nhủ về (hay) không về cũng được
Cảnh khói sương Ngũ Hồ nào có ai tranh đâu !


Lời bàn:
Những câu 4.5.6 trong bản Thiên gia thi - Ngô Văn Phú dịch chưa rõ ý . Lời thơ Thôi Đồ rất
cầu kì . Câu 4 : “đỗ quyên trên cành trăng canh ba ” phải hiểu là Chim đậu rất khuya đến tận
canh ba hoặc Đến canh ba (nửa đêm) chim vẫn trèo lên cành . Dịch nghĩa cần sát nghĩa,
không thể dịch nghĩa “chim cuốc khắc khoải “ như văn bản ông Phú viết . Đến khi dịch thơ thì
mới có thể dịch phóng khoáng là “khắc khoải ” .
Câu 5 : Chữ “ động ” có nghĩa “ lay động, gợi nhắc”, thực tế chỉ là “không có thư” . Nếu có thư
nhà thì không còn lay động tâm trạng nhà thơ nữa .
Câu 6 : Mùa xuân giục giã cả hoa vườn nở và cả mái tóc cũng nở hoa, ý nói tóc bạc như hoa .
Người khác thường tả mái tóc bạc là tóc ngả màu mây (trắng), hoặc tuyết , Thôi Đồ trân trọng,
thi vị “tóc nở hoa” . Người Việt cũng nói mái tóc hoa râm . Không rõ loài hoa râm nó thế nào .
Hoa màu sáng mà nở trên tóc đen tức là tuổi đang già .



ST

[nahoku]

98. Xuân tình - Vương Giá

Xuân tình
Vũ tiền sơ kiến hoa gian nhị
Vũ hậu toàn vô diệp để hoa
Phong diệp phân phân quá tường khứ
Khước nghi xuân sắc tại lân gia


Ngày xuân mưa tạnh
Sắp mưa vừa mới thấy nhị trong hoa
Mưa tạnh, dưới lá chẳng còn bông nào
Ong bướm tới tấp bay qua tường nhà bên kia
tưởng như sắc xuân ở bên nhà láng giềng


dịch thơ:
Chửa mưa, thấy nhị mới ra
Mưa rồi, dưới lá còn hoa đâu nào ?
Qua tường, ong bướm rủ nhau
tưởng rằng xuân sắc ở đâu láng giềng.
(Vũ Tích Cống dịch)


ST

[nahoku]

99. Xuân tứ - Lí Bạch

Yên thảo như bích ti
Tần tang đê lục chi
Đương quân hoài qui nhật
Thị thiếp đoạn trường thi
Xuân phong bất tương thức
Hà sự nhập la vi ?


Cỏ đất Yên như tơ biếc
Dâu đất Tần trĩu cành xanh
Lúc chàng mong ngày về
Là thiếp buồn đứt ruột
Gió xuân chẳng quen nhau
cớ sao chui vào màn the ?


Cỏ đất Yên như tơ biếc,
Dâu đất Tần trĩu cành xanh.
Đương lúc chàng nhớ nhà
Là lúc thiếp đứt ruột
Gió xuân chẳng quen nhau
cớ sao lọt vào màn the ?


Lời bàn : Nước Yên nay thuộc tỉnh Hà Bắc, nước Tần nay thuộc tỉnh Thiểm Tây .
Vợ chồng người lính ở cách nhau rất xa .
tứ tuyệt phá cách. Lời thơ kín đáo nói về tâm sinh lý của người chinh phụ ở nhà mong
chồng, thiếu tình cảm qua câu “ Gió xuân không quen nhau / sao chui vào màn the ? ” .
Chinh phụ không trách mắng gió xuân trời đất . “Gió xuân” có lẽ là hình ảnh tượng trưng
của chàng trai nào đó tìm đến với nàng trong một tiết mùa xuân rạo rực yêu đương bao
phủ cả đất trời .
Bài thơ nói chuyện thời Xuân Thu-Chiên Quốc . Nhưng cảm hứng thơ kín đáo e dè phản
đối những cuộc chiến tranh phi nghĩa liên miên xảy ra ở nhà Đường .



ST

[nahoku]

100. Xuân vọng - Đỗ Phủ

Quốc phá sơn hà tại
Thành xuân thảo mộc thâm
Cảm thời hoa tiễn lệ
Hận biệt điểu kinh tâm
Phong hoả liên tam nguyệt
Gia thư để vạn kim
Bạch đầu tao cánh đoản
hồn dục bất thắng trâm


Nước mất, núi sông còn
Thành ngày xuân cây cỏ dày
Cảm thời thế hoa rơi lệ
Hận biệt li chim hoảng sợ
Khói lửa liền ba tháng
Thư nhà giá nghìn lượng vàng
Tóc bạc sờ từng đoạn ngắn
Muốn cài lược mà tuột ra


Ngóng xuân

Nước mất núi sông còn đó,
Trên thành ngày xuân cây cỏ thắm tươi.
Buồn thời cuộc, hoa rơi lệ
Sợ xa rời, con chim khắc khoải.
Cơn khói lửa triền miên ba tháng,
Lá thư nhà giá đáng ngàn vàng.
Tóc bạc gãi thấy càng ngắn,
Bối rối khó cài tóc.


ST

[nahoku]

Phụ lục : Thư gửi Nguyên Chẩn - Bạch Cư Dị

… “ Từ khi làm quan ở triều đình, tuổi ngày càng cao, xem xét công việc ngày càng
nhiều, mỗi lần nói chuyện với ai tôi đều hỏi nhiều về tình hình thời sự, mỗi lần đọc sách
tôi đều truy tìm cái lẽ trị đời, từ đó mới biết rằng, sáng tác văn chương cần phải vì thời
thế, làm thơ cần phải vì sự việc (văn chương hợp vi thời nhi trứơc, thi ca hợp vi sự nhi
tác). Bấy gìơ nhà vua mới lên ngôi, tướng phủ còn có những con người chính trực, nhiều
lần hạ chiếu thư thăm hỏi những nỗi khổ cực của dân chúng. Ngày ấy, tôi được đề bạt
làm Hàn lâm học sĩ nhưng thân phạn vẫn là gián quan, hàng tháng lãnh nhận giấy để viết
sớ tấu can gián. Ngoài khải tấu ra, còn những gì có thể chữa bệnh cứu người, bổ cứu
những thiếu sót của nền chính trị đương thời mà khó nói rõ ra thì tôi liền đưa ra ngâm
vịnh, mong dần dà được bề trên nghe thấy. Trước là để mở rộng tai mắt bề trên, giúp bề
trên trị vì đất nước; sau là để báo đền ơn vua, làm tròn chức trách gián quan; cuối cùng là
để thực hiện chí nguyện bình sinh. Nào ngờ, chí chưa toại ngưyện thì đã phải hối hận, lời
can ngăn chưa được bề trên nghe thấu thì lời gièm pha đã nổi lên.
Xin được nói tường tận cùng anh. Đại phàm những kẻ nghe bài “Hạ vũ thi” của tôi
thì miệng chúng đã nhao lên cho thế là không đúng. Nghe “Thơ khóc Khổng Kham” thì
mặt chúng ngây ra, dáng vẻ không vui. Nghe “Tần Trung ngâm” thì bọn cường hào quyền
quý nhìn nhau mặt biến sắc. Nghe bài thơ “Lạc du viên” tôi gửi anh thì bọn cầm quyền
bính nắm tay giận dữ, nghe bài thơ “Túc Tử Các thôn” thì bọn nắm quân quyền nghiến
răng tức tối. Đại thể là thế, không thể kể hết. Người không quen biết thì gọi đó là mua
danh, là công kích triều đình, là hủy báng bề trên; nếu có quen, họ cũng cho là cần lấy
chuyện của Ngưu Tăng Nhụ làm răn. Cả đến thân thích cốt nhục và vợ con cũng cho tôi
là sai. Người không cho tôi sai, nêu lên cũng chỉ được vài ba người. Có Đặng Phường
xem thơ tôi thì vui mừng. Chẳng hiểu vì sao mà Phường chết. Có Đường Cù xem thơ tôi
thì khóc. Chẳng được bao lâu thì Cù cũng chết. Ngoài ra chỉ còn anh, mà anh cũng bị 10
năm khốn đốn đến dường ấy. Than ôi ! Phải chăng phong độ “Lục nghĩa”, “Tứ thuỷ” đã bị
ông trời phá hoại đến nỗi không thể chống trọi được nữa? Hay tại mình không biết ý trời
cũng không muốn bề trên nghe thấu nỗi khổ của dân tình ở dưới ? Nếu không, tại sao
những người có chí về thơ lại gặp những điều quá bất lợi như vậy?”
… “Mấy tháng gần đây, tôi đã kiểm lại những bài thơ cũ và mới trong túi sách, phân loại ra
và chia thành từng quyển và hạng mục. Từ khi làm Tả thập di đến giờ, phàm những bài nhân lúc gặp gỡ, cảm xúc làm ra, trong đó có hàm ý tán dương phúng thích hay khởi hứng ví von, những
bài đặt đề mục căn cứ vào những việc xảy ra từ niên hiệu Vũ Đức đến Nguyên Hoà, đều đề là
Tân nhạc phủ, tổng cộng có 150 bài gọi là thơ phúng dụ. Có 100 bài làm khi lui gót công đường
ngồi một mình, khi lâm bệnh nghỉ việc rỗi rãi, lấy đạo tri túc để giữ lấy trạng thái hài hoà, lấy việc
ngâm vịnh để di dưỡng tính tình thì gọi là thơ nhàn thích. Có 100 bài nhân sự vật có liên quan bên
ngoài tác động đến tình lý bên trong rồi tuỳ theo cảm thụ và cảm ngộ mà hóa thành những lời vịnh
thán thì gọi là thơ cảm thương. Lại có hơn 400 bài trường cú, tuyệt cú ngũ ngôn, thất ngôn, từ 100
vần đến 2 vần, gọi là thơ tạp luật, tất cả có 15 quyển, khoảng 800 bài, lúc gặp nhau sẽ chuyển hết
cho anh.
Anh Vi Chi ! Người xưa nói: “Lúc cùng chỉ cầu cái tốt cái hay cho riêng mình, khi đạt thì
giúp đỡ cho cả thiên hạ” (cùng tắc độc thiện kì thân, đạt tắc kiêm tế thiên hạ). Tôi tuy không phải
là người hiền cũng thường noi theo câu nói ấy. Cái mà kẻ đại trượng phu phải giữ là đạo, phải
chờ là thời. Thời cơ đến thì làm rồng cưỡi mây, làm đại bàng lướt gió, đột nhiên hăng hái xông ra
dốc hết sức tài. Thời cơ không đến thì làm con báo giấu thân trong đám sương mù, làm con chim
hồng bay trên bầu trời sâu thẳm, âm thầm lặng lẽ rút mình thoái ẩn. Tiến hay thoái, xuất hay xử,
đi về đâu mà ta chẳng được đắc ý ? Cho nên, chí của tôi là ở chỗ kiêm tế, hành của tôi là ở nơi
độc thiện. Giữ chí nguyện và hành động đó đến cùng là đạo, dùng lời để nói rõ ra là thơ. Gọi là
thơ phúng dụ, vì thể hiện chí kiêm tế; gọi là thơ nhàn thích vì thể hiện nghĩa độc thiện: Cho nên
xem thơ tôi thì biết đạo của tôi ở trong đó. Còn thơ tạp luật, hoặc là do sự lôi cuốn của một lúc,
của một việc nào đó mà phát ra tiếng cười, một lời ngâm rồi qua quýt viết ra, đó không phải là thứ
mà bình sinh tôi ưa chuộng. Song những lúc xum họp, chia tay với bà con bè bạn cần phải lấy nó
để giải hận mua vui. Nay lúc sắp xếp tôi chưa thể bỏ đi được. Sau này, có ai vì tôi mà biên tập
những bài thơ này thì lược đi cũng đươc.
Anh Vi Chi ! Quý điều tai nghe, khinh điều mắt thấy, tôn vinh đời xưa, miệt thị đời nay, đó
là lẽ thường tình của con người. Không cần dẫn chứng những điều xa xưa. Như những bài ca
hành của Vi Tô Châu mấy năm gần đây, ngoài cái đẹp đẽ tài hoa ra, còn rất gần với lối phúng dụ.
Thơ ngũ ngôn của ông lại cao nhã, đạm bạc, đã tự trở thành thể thức của một “nhà”. Những
người cầm bút ngày nay có ai theo kịp được ông ta ? Thế nhưng, lúc Vi Tô Châu còn sống, người
ta cũng chưa quý trọng ông ta lắm đâu, phải đợi đến khi ông mất rồi thì người ta mới quý ! Nay
thơ tôi, loại người ta thích, chẳng qua chỉ là thơ tạp luật và những bài thuộc hạng Trường hận ca
trở xuống mà thôi! Cái mà đời trọng là cái mà tôi xem khinh. Còn thơ phúng dụ, ý mạnh mẽ mà lời
chất phác; thơ nhàn thích, tứ thanh đạm mà từ xa xôi. Đem cái chất phác hợp với cái xa xôi nên
đời chẳng thích.
Nay người yêu thích thơ tôi, sống cùng thời với tôi, chỉ còn một mình anh nữa thôi ! Thế
nhưng trăm nghìn năm sau biết đâu lại chẳng xuất hiện những người biết yêu thơ tôi như anh nhỉ
? Cho nên, từ tám, chín năm lại đây giao du với anh, khi hanh thông đôi chút thì lấy thơ để
khuyên răn nhau, khi hơi cùng khốn thì lấy thơ để động viên nhau, khi mỗi người đơn độc một
phương thì lấy thơ để an ủi nhau, khi được ở một nơi thì lấy thơ dể cùng chung vui. Anh hiểu
được điều cốt yếu ở tôi đêu là nhờ thơ đó. Như mùa xuân năm nay, lúc đi chơi ở phía nam thành
cùng anh đùa vui trên lưng ngựa, nhân đó mỗi người ngâm một bài thơ tiểu luật đẹp đẽ, mới mẻ,
không xen lẩn bất cứ bài thơ nào khác; từ dốc Hoàng Tử đến làng Chiêu Quốc, lần lượt thay
nhau xướng hoạ, tiếng ngâm nga không dứt suốt hai mươi dặm đường, Phàn, Lí ở cạnh cũng
không tài nào nói chen vào được. Người hiểu ta thì cho là tiên thơ, không hiểu thì cho là ma thơ.
Vì sao vậy ? làm nhọc tâm linh, tiêu hao khí lực, liên tiếp sáng tối, chẳng tự biết là khổ, chả phải
ma thì là gì ? Ngẫu nhiên cùng người nào đó đứng trước cảnh đẹp, hoặc tiệc tàn bên hoa, hoặc
rượu say dưới nguyệt, một vịnh một ngâm, chẳng biết tuổi già sắp đến, dù có cưỡi loan giong
hạc, ngao du thoả thích ở chốn Bồng Lai cũng chẳng bằng, thế chả phải tiên còn gì ? Anh Vi Chi !
Anh Vi Chi ! cũng chính vì thế mà tôi và anh thường quên cả hình hài, thoát khỏi tông tích, khinh
miệt phú quý, coi thường cả nhân thế đó !
Nhân lúc này, hứng thú của anh đang còn, hãy cùng tôi sưu tầm hết thơ ca của bạn bè quen
biết, lấy những thể mà họ sở trường nhất, như Cổ nhạc phủ của Trương Tịch, Tân ca hành của Lí
Thân , Luật thi của hai bí thư Lư Củng và Dương Cự Nguyên, tuyệt cú của Đậu Củng, Nguyên
Tông Giản. Sưu tầm cho rộng, chọn lọc cho tinh rồi biên soạn thành một tập, gọi là Nguyên Bạch vãng hoàn thi tập. Các bậc quân tử được so sánh, bình luận trong đó, không ai không nhảy cẩng
lên vì vui sướng, cho đó là việc làm tốt đẹp. Than ôi ! Lời chưa hết thì anh đã bị giáng chức, mấy
tháng sau tôi cũng ra đi luôn, lòng thật buồn chán. Biết đến bao giờ mới hoàn thành được việc ấy
? Đó lại là chuyện đáng than phiền nữa !
Tôi thường vẫn nói với anh : phàm người làm thơ văn, luôn tự nghĩ mình là đúng, không
muốn bị cắt bỏ nên có lúc cũng rơi vào khuyết tật rườm rà; song, chỗ hay dở ở khoảng giữa hai
cực ấy, tự mình lại càng khó phân biệt. Ắt phải chờ đến lúc bạn bè cùng nhau đánh giá một cách
công bình, không rộng lượng một cách vô nguyên tắc, bàn bạc xem nên cắt bỏ chỗ nào, sau đó
mới định được mức độ đơn giản hoặc phồn tạp một cách thoả đáng. Huống hồ tôi và anh, những
người càng hay mắc bệnh rườm rà khi làm văn chương ? Mình còn chẳng bằng lòng thế, nữa là
người khác? Nay, mỗi chúng ta hãy soạn lại những bài văn xuôi và văn vần, tạm xếp thành từng
quyển, đợi ngày gặp nhau đưa cho nhau phần của mỗi người để hoàn thành chí nguyện của
chúng mình trước đây. Song chẳng biết năm nào gặp được nhau, gặp nhau ở nơi nào, nếu chẳng
may bỗng nhiên qua đời thì làm sao ?”
Lời bàn : Tư Mã Giang Châu đã thể hiện tình bạn chân chính của văn nhân . Hôm nay mỗi
người học văn chỉ cần đọc lên là đủ suy ngẫm sửa mình .


ST