Đường Thi.

[nahoku]

Ân chế tứ thực vu Lệ Chính điện thư viện yến phú lâm tự

Được ơn vua ban yến tiệc ở Lệ Chính điện thư viện, viết bài thơ vần “lâm”

Đông Bích đồ thư phủ
Tây viên hàn mặc lâm
Tụng Thi, văn quốc chính
Giảng Dịch, kiến thiên tâm
Vị thiết hoà huyên trọng
Ân thao tuý tửu thâm
Tài ca xuân hứng khúc
Tình kiệt vị tri âm

Trương Thuyết


dịch thơ :
Đông Bích nơi vựa sách
Vườn tây học giả đầy
Đọc Thi nghe việc nước
Giảng Dịch thấy lòng trời
Chức trọng xin ra sức
Ơn dầy được rượu say
Thơ ngâm hoà điệu hát
Tạ ơn vua cao dày
(Ngô Văn Phú)

Ghi chú:
Đông và Bích là tên hai ngôi sao trong nhị thập bát tú (chòm sao văn chương). Vì thế nhà Đường lấy hai chữ Đông Bích đặt tên thư viện hoàng gia đặt ở Lệ Chính điên.
Thi: Kinh Thi , Dịch : Kinh Dịch
Cuốn Thiên gia thi (Nhà xuất bản Hội nhà văn 1998- soạn giả Ngô Văn Phú) đã nhầm lẫn : chữ cuối câu 6 in lầm là “đồng” , in đúng phải là “thâm”. Có lẽ cũng in sai cả chữ “tao” nghĩa là “cuồn cuộn” thành “tao” nghĩa là “được nhờ” .
Soạn giả Ngô Văn Phú dịch nghĩa câu 7 là: “Ngâm vang thơ, hoà theo lời nhạc chúc tụng “, e rằng sai nguyên tác. Phải dịch luôn câu 6 và 7 thành một câu liền mạch:”vừa uống rượu vừa ca hát”, chứ không phải “vừa ngâm thơ vừa hát”.


Sưu Tầm

[nahoku]

Bái tân nguyệt ( Lạy trăng mới )

Khai liêm kiến tân nguyệt
Tức tiện há giai bái
Tế ngữ nhân bất văn
Bắc phong xuy quần đới

Lý Đoan



dịch thơ :

Mở rèm thấy tấm trăng non
Thềm trên bước xuống vái luôn trăng này
Khẽ lời khấn, chẳng ai hay
Thoảng cơn gió bấc thổi bay dải quần

(Tản Đà dịch- báo Ngày Nay số 117 ngày 3.7.1938)


Lời bàn :
Yêu quí trăng sáng đến độ sùng bái như thế đấy ! Người ta nói lúa mới, nắng mới, còn trăng thì non, già . . .Thi sĩ Lí Đoan nói “ trăng mới” ,ấy là trăng đầu tháng (thượng huyền nguyệt). Ta nhớ đến Cao Bá Quát (được thể hiện thành nhân vật Huấn Cao- truyện ngắn Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân) từng nói : “Nhất sinh đê thủ bái mai hoa” (Một đời chỉ biết cúi lạy hoa mai) . . .
Một người lạy trăng, người kia lạy hoa .


Sưu Tầm

[nahoku]

Bần nữ

Tần Thao Ngọc (đỗ tiến sĩ năm 882, Vãn Đường)


Bần nữ

Bồng môn vị thức ỷ la hương
Nghĩ thác lương môi diệc tự thương
Thuỳ ái phong lưu cao cách điệu
Cộng liên thời thế kiệm sơ trang
Cảm tương thập chỉ khoa châm xảo
Bất bả song mi đấu hoạ trường
Khổ hận niên niên áp kim tuyến
Vị tha nhân tác giá y thường


Con gái nhà nghèo

Nhà tranh chưa biết mùi lụa là
Muốn nhờ mai mối lại ngại bẽ bàng
Ai thích phong lưu kiểu cách điệu đàng
Cùng thương người mộc mạc y trang
Dám lấy mười ngón kim chỉ khéo tay
Không cậy đôi mi nét kẻ dài . . .
Khổ nỗi hàng năm thêu kim tuyến
Cho người ta có trang phục tân hôn

Lời bàn :
Rất hiếm những bài thơ về người lao động bình dân .


Việt Nam có bài thơ “Bần nữ thán” không rõ tác giả . Chắc cũng có ảnh hưởng từ bài Bần nữ .

dịch thơ

Lụa là chưa bén mùi sang,
Muốn cậy băng nhân ngại bẽ bàng.
Ai thích thanh cao giàu cách điệu,
cùng thương mộc mạc kém thời trang.
Dám khoe mười ngón đường kim khéo,
Không cậy đôi mi nét kẻ trường.
Ngán nỗi hàng năm thêu áo cưới,
để người làm dáng với tân lang
(Lí Phúc Điền dịch)

Sưu Tầm

[nahoku]

Cầm sắt

Lí Thương Ẩn

Cầm sắt vô đoan ngũ thập huyền
Nhất huyền nhất trụ tứ hoa niên
Trang sinh hiểu mộng mê hồ điệp
Vọng đế xuân tâm thác đỗ quyên
Thương hải nguyệt minh, châu hữu lệ
Lam Điền nhật noãn, ngọc sinh yên
Thử tình khả đãi thành truy ức
Chỉ thị đương thời dĩ võng nhiên


Dịch thơ :

Đàn cầm sắt 50 dây, biết đâu là manh mối !
Mỗi giây một trụ đàn nghĩ về tuổi hoa niên
Trang sinh giấc mộng buổi sớm mơ hoá bướm
Vọng đế lòng xuân gửi vào chim đỗ quyên,
(Tiếng đàn như) bể xanh trăng sáng, ngọc trai ứa lệ
ấm áp trời Lam Điền, ngọc sinh khói vẩn .
Tình này còn dằng dai ghi nhớ mãi
Hay chỉ là nỗi lòng gắt gay trong thoáng chốc !

Chú thích :
Theo truyền thuyết cây đàn đầu tiên 50 dây do thần linh chế tác, giao cho nữ thần Tố Nữ giữ và dạy người biết đàn. Từ đó sinh ra thể tài “tranh tố nữ” vẽ các nữ diễn viên, nhạc công .
Thành ngữ nói “ duyên cầm sắt ” . Ý nói mối duyên đẹp, lãng mạn như cây đàn cầm sắt .
Trang sinh : Trang Chu nhà triêt học cổ đại với “ giấc mơ hoá bướm” .
Vọng đế : vua nước Thục thời cổ đại, theo truyền thuyết nhường ngôi cho viên tướng Miết Linh sau mất luôn cả vợ, khi chết hoá thành con chim (đỗ quyên, đỗ vũ, tử qui, chim cuốc) kêu “ quốc quốc “ tiếc rẻ ngai vàng .
Lam Điền : một vùng núi ở tỉnh Thiểm Tây nơi có nhiều ngọc quí .
Chúng tôi đã hiệu đính phần dịch nghĩa rất nhiều khi dùng bản của ông Phú.
Bản “Đường thi tam bách thủ” của ông Ngô Văn Phú in sai :
Câu 1 : huyền : dây đàn ( xián : 弦) ghi thành ( xuán : 玄) nghĩa là màu đen, huyền bí .
Câu 3 : hồ : 蝴 ( hồ điệp: con bướm ) thành: 湖 (cái hồ ao)
Lời bàn :
Lí Thương Ẩn làm thơ phong cách lãng mạn, đài các quí tộc .
Phần sau ta sẽ còn đọc bài “Vô Đề” của ông quen thuộc hơn với người Việt Nam . . .

Sưu Tầm

[nahoku]

Chương Đài liễu

Hàn Hoành và Liễu thị
Giai thoại :
Hàn Hoành (hoặc Hàn Hồng) hồi trẻ chưa thành danh, yêu nàng kĩ nữ tên Liễu thị rồi cưới nàng làm thiếp. Sau Hàn đi làm quan nơi xa, gặp thời chiến loạn nên không mang theo Liễu thị, để nàng ở lại phố Chương Đài, kinh đô Trường An . Ba năm sau, Hàn cho người mang một gói vàng và lá thư về cho Liễu . Lá thư ghi một bài thơ . Đọc thư, Liễu cảm động rơi lệ, cảm tác bài thơ hồi đáp mà gửi cho Hàn. Về sau Liễu thị bị viên tướng kiêu binh là Sa Tra Lợi bắt làm thiếp, rất ưu ái nàng . Ngày trở về Hàn Hoành chỉ biết buồn bã khôn nguôi chẳng biết làm sao được. May sao có một người bạn là Hứa Tuấn cảm thông với Hàn, dũng cảm lập mưu cướp lại Liễu thị đưa về cho Hàn . Vợ chồng thi nhân lại được xum họp đầm ấm

CHƯƠNG ĐÀI LIỄU

Chương Đài liễu, Chương Đài liễu.!
Tích nhật thanh thanh kim tại phủ ?
Túng sử trường điều tự cựu thuỳ
Dã ưng phan chiết tha nhân thủ.

dịch thơ :

Liễu Chương đài

Liễu Chương Đài, liễu Chương Đài !
Ngày trước xanh xanh nay còn không ?
Cho dù cành dài còn rủ xuống như hồi ấy
Có lẽ đã bẻ vào tay người khác rồi .

(Dị bản : câu chót là « Cũng nên bẻ vào tay người khác », Hàn Hoành tỏ ý
thông cảm với Liễu thị cho dù nàng có đi theo người khác )
Dịch thơ:
Liễu ơi, hỡi Liễu Chương Đài
Ngày xưa xanh biếc, hỏi nay có còn ?
Ví tơ buông vẫn xanh rờn,
Hay vào tay khác có còn nguyên xưa ?

Liễu thị hồi đáp

Dương liễu chi, phương phi tiết
Khả hận niên niên tặng li biệt
Nhất diệp tuỳ phong hốt báo thu,
Túng sử quân lai khởi kham chiết !

Dịch thơ :

Xanh non cành liễu đương tươi
Năm năm luống để tặng người biệt ly
Thu sang quyện lá vàng đi
Chàng về biết có còn gì bẻ vin !

Lời bàn :
Trong Truyện Kiều, thi hào Nguyễn Du viết :
Nhớ lời nguyện ước ba sinh.
Xa xôi ai có thấu tình chăng ai ?
Khi về hỏi liễu Chương Đài
cành xuân đã bẻ cho người chuyên tay ?
Bà Huyện Thanh Quan cũng viết :

CẢNH CHIỀU HÔM

Trời chiều bảng lảng bóng hoàng hôn
Tiếng ốc xa đưa vẳng trống dồn
Gác mái ngư ông về viễn phố
Gõ sừng mục tử lại cô thôn
Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi
Dặm liễu sương sa khách bước dồn
Kẻ chốn Chương Đài, người lữ thứ
Lấy ai mà kể chuyện hàn ôn !
Hai thi sĩ Việt Nam đều tâm đắc hình ảnh Liễu Chương đài và vận dụng rất tự nhiên. Nguyễn Du nghĩ về tình trai gái khi chọn cây liễu Chương Đài, để viết về tâm trạng Thuý Kiều (cô tưởng tượng rằng khi chàng Kim quay lại tìm mình sẽ bồi hồi lo lắng thế nào …) . Còn Bà Huyện Thanh Quan có lẽ viết về người tri âm tri kỉ chứ không hẳn tình yêu trai gái. Chẳng lẽ bà lại nghĩ chồng như «liễu». Mỗi nghệ sĩ yêu cây liễu theo cách khác nhau.
Nhìn thấy dáng liễu ai mà chẳng khỏi yêu . Ở Việt Nam cây liễu rất hiếm hoi, đôi khi có ở miền Bắc, nhất là Hà Nội, cây dương liễu còn là một biểu tượng của Thăng Long Hà Nội . Bờ hồ Hoàn Kiếm có một ít cây xoã tóc ven bờ nước. Trong sân vườn khách sạn La Thành phố Đội Cấn có hàng liễu xanh lả lướt chào đón khách .
Có lần lang thang trong Công viên hoa Đà Lạt, ta mừng rỡ gặp liễu (Tháng 8 năm 2003 dẫn đoàn SV khoá 1C đại học Ngữ văn đi thực tế Đà Lạt) . Hỏi ra mới biết đó là tràm bông đỏ chứ không phải liễu. . . Soạn giả không thích câu thơ Xuân Diệu ”Rặng liễu âm thầm đứng chịu tang . Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng ”. Câu thơ chỉ bày tỏ được cái khéo bút ! Nhà thơ Xuân Diệu sử dụng điển cố của Đường Thi khá áp đặt, giống như ông Huy Cận khi viết cấu cuối của Tràng giang.
Trong phim Trung Quốc, các lâu đài vườn cảnh quí tộc đều thấp thoáng bóng liễu xanh. Cảnh an nhàn thong thả hiện ra dưới cành liễu hiền hoà đu đưa.
Ôi liễu xanh, biết nói mấy cho vừa ! Thật không gì sánh nổi với Liễu Xanh. Ước sao trong cái vườn nghỉ hưu của mình sau này sẽ mọc lên một bóng liễu xanh xanh . . .


Sưu Tầm

[nahoku]

Cung oán

Tư Mã Lễ

Liễu ảnh sâm si yểm hoạ lâu
Hiểu oanh đề tống mãn cung sầu
Niên niên hoa lạc vô nhân kiến
Không trục xuân toàn xuất ngự câu

Nỗi oán hờn trong cung

Tháp cao bóng liễu che lầu.
Oanh kêu giục giã tiếng sầu đầy cung,
Hoa rơi nào thấy ai trông,
Luống theo ngọn suối ra vùng ngự câu

(Nguyễn Huy Như dịch)

Chú thích - Dòng ngự : dòng nước suối (giả) trong vườn nhà vua
Tuy không nói rõ “ai ” (vô nhân) nhưng ta biết đó là nhà vua.
Lời bàn :
Không khỏi nhớ đến Cung oán ngâm khúc viết bằng chữ Nôm của Ôn Như hầu Nguyễn Gia Thiều Nhà thơ Việt Nam đã viết một bản ngâm khúc song thất lục bát, dài tới 356 câu, thoả mãn hơn bài tứ tuyệt của thi sĩ họ Tư Mã nhà Đường. Mặt khác Ôn Như Hầu còn mượn thân phận người cung nữ để than thở số phận mình, khát vọng của nhà thơ, triết lý của nho sĩ trước cuộc đời nhốn nháo thời Lê- Trịnh, cũng như Nguyễn Du than tiếc nàng Tiểu Thanh cũng là tự than vãn số phận mình (Độc Tiểu Thanh ký).


Sưu Tầm

[nahoku]

Cửu nguyệt cửu nhật ức Sơn Đông huynh đệ

Vương Duy

Độc tại dị hương vi dị khách,
Mỗi phùng giai tiết bội tư nhân.
Dao tri huynh đệ đăng cao xứ,
Biến sáp thù du thiểu nhất nhân

Dịch thơ:

Chiếc gối quan hà nghiêng đất khách;
Trùng dương tiết đến nhớ thương ai.
Cành thù tưởng lúc lên cao bẻ,
Đủ mặt anh em thiếu một người.
(Tùng Văn. dich)

Lời bàn :
Câu mở đầu : “Một mình làm khách lạ nơi đất lạ”. Hai tiếng “lạ”, bị “lạ” tới hai lần thì càng buồn hơn ! SV chú ý phân tích ý thơ như sau : ở ngay quê nhà có người vẫn là “khách lạ” đối với người làng, nhưng chỉ “lạ” một lần thôi. Đến ở xứ lạ thì bị lạ tới hai lần. Lại chỉ một mình” nữa. Câu thơ mở đầu ngắn thế mà tầng tầng lớp lớp . . .
Vương Duy, người thực là bạn tri âm của muôn đời !

Sưu Tầm

[nahoku]

Dao sắt oán - Ôn Đình Quân

Dao sắt oán
Băng điếm ngân sàng mộng bất thành
Bích thiên như thuỷ dạ vân khinh
Nhạn lai viễn quá Tiêu Tương khứ
Thập nhị lâu trung nguyệt tự minh

dịch thơ :

Chiếu băng, giường bạc, mộng không thành
Mỏng nhẹ mây đêm, trời nước xanh
Qua khỏi Tiêu Tương, tiếng nhạn đuối
Mười hai lầu vắng, một vầng trăng
(NVPhú)

Chú thích : sông Tiêu Tương xem điển cố ở bài Tương Giang (bài số 87) .
Ở đây nói nỗi niềm tương tư trai gái.
Ôn Đình Quân sống thời Vãn Đường, phần nhiều thơ ông viết về tình yêu .
Lời thơ tình yêu rất kín đáo, tao nhã.


Sưu Tầm

[nahoku]

Diễm nữ từ - Lương Hoàng

Diễm nữ từ

Lộ tỉnh đào hoa phát
Song song yến tịnh phi
Mĩ nhân tư thái lý
Xuân sắc thượng la y
Tự ái tần khuy kính
Thời tu dục yểm phi
Bất tri hành lộ khách
Dao nhạ ngũ hương qui

Dịch thơ :

Hoa đào lộ tỉnh mới khai
Song song chim yến thảnh thơi lượn vòng
Ấy là người đẹp tư dung
Vẻ xuân mơn mởn ở trong áo là
Soi luôn nét mặt đậm đà
Ngượng ngùng có lúc cửa hoa muốn cài
Hay đâu có khách dạo ngoài
Xa xa hưởng lấy những mùi hương thơm
(Trần Trọng Kim)

Chú thích và lời bàn : Có loại hoa đào tên là “lộ tỉnh”. “Ngũ hương” còn gọi “thanh mộc hương” là một loại hương mĩ phẩm phụ nữ dùng trang điểm. Bài thơ tả một mĩ nhân với tâm lí rất tinh tế, thú vị . Mĩ nhân nửa muốn phô ra sắc đẹp nửa lại e ngại muốn che giấu. Nhưng mùi hương thơm đã phát lộ thì không che giấu được, khách đi đường đã phát hiện thấy rồi .
“Diễm” và “lệ” là một vẻ đẹp đặc biệt của người con gái đẹp, khác với chữ “mỹ” 美 thông thường. Chữ “diễm” gồm những nét khá phức tạp, có bộ “ sắc” bên phải, bên trái dưới gồm bộ “đậu”, trên là 2 bộ “điền” cân đối và hai bộ “thập” đối xứng. Chữ “lệ” cũng rất hoa mĩ. Mĩ học Trung Hoa quả là phong phú . Nhìn nét chữ đã thấy người đẹp lạ .

ST

[nahoku]

Dịch thuỷ tống biệt - Lạc Tân vương

Thử địa biệt Yên Đan
Tráng sĩ phát xung quan
Tích thời nhân dĩ một
Kim nhật thuỷ do hàn

Chia tay ở sông Dịch :

Nơi này từ biệt Yên Đan
Tráng sĩ tóc dựng cả mũ
Người xưa đã mất rồi
Nước sông còn lạnh buốt

Lời bàn :
Cảm hứng vịnh sử, thi nhân nghĩ về thời cuộc. Lúc này, thi nhân nhớ đến một anh hùng thất thế ( hiệp sĩ Kinh Kha thời Chiến quốc liều mình đi ám sát Tần Thuỷ Hoàng không thành) . Điều đó không phải ngẫu nhiên vô tình. Nhà thơ mong muốn một bậc anh hùng xuất hiện ngay giữa thời nhà Đường để trừng trị kẻ hôn quân . Nhà thơ cũng tiếc cho bao anh hùng đã hi sinh vô ích. . .
Hình ảnh “nước sông còn lạnh buốt” là trọng tâm dồn nén xúc cảm. Lạnh buốt là nỗi đau hôm nay chứ không phải nỗi đau ngày xưa . . . Khi phân tích, sinh viên cần chú ý vào câu cuối này thì mới có đường phát triển ý tưởng bình luận .


ST

[nahoku]

Du tử ngâm - Mạnh Giao

Từ mẫu thủ trung tuyến
Du tử thân thượng y
Lâm hành mật mật phùng
Ý khủng trì trì qui
Thuỳ ngôn thốn thảo tâm
Báo đắc tam xuân huy

Khúc ngâm của đứa con đi xa

Mẹ hiền sợi chỉ trong tay
Con xa mặc áo trên thân
Sắp đi, mũi chỉ càng kĩ lưỡng
Lo lắng con chờ lâu
Ái bảo tác lòng cỏ đau
Đáp ơn bóng nắng ba xuân


Mẹ từ sợi chỉ trong tay,
Trên mình du tử áo may vội vàng.
Sắp đi mũi chỉ kĩ càng,
Sợ con đi đó nhỡ nhàng chờ lâu.
Chút lòng tấc cỏ dễ đâu,
Bóng ba xuân đáp ơn sâu cho vừa.
(KD)

Lời bàn :
Người Trung Quốc đặc biệt coi trọng chữ Hiếu . Thành ngữ tục ngữ khá nhiều về đức tính này . Tập truyện kể “Nhị thập tứ hiếu” trở thành sách học của trẻ em Trung Hoa từ bao đời .
Cấu tạo chữ “hiếu” đã thể hiện rõ ý nghĩa .孝 gồm 2 phần : phần trên là bộ phận chính của chữ lão (già), phần dưới là chữ tử (con) . Con phải ở dưới, đội cha mẹ già ở trên đầu. Từ xưa đã vậy, ngày nay nói nữa vẫn không thừa !
ST

[nahoku]

Đào hoa khê
Ẩn ẩn phi kiều cách dã yên
Thạch cơ tây bạn, vấn ngư thuyền
Đào hoa tận nhật tuỳ lưu thuỷ
Động tại thanh khê hà xứ biên ?

dịch nghĩa
Suối hoa đào

Ẩn hiện cầu treo sau làn khói đồng
Ở phía tây hòn đá, hỏi thăm thuyền chài :
Hoa đào suốt ngày trôi theo dòng nước
động suối trong về phía bên nào ?

Cầu bay cách khói mờ mờ,
Hỏi thăm thuyền cá đậu bờ đá kia.
Suốt ngày nước chảy hoa đi,
Chẳng hay trong suối, động kề mé nao?
( Trần Trọng Kim dịch )
Lời bàn :
Ý tưởng chủ yếu của bài thơ là “suối hoa đào” gợi nhớ điển cố suối Đào nguyên và hai chàng Lưu Thần, Nguyễn Triệu đi hái thuốc gặp suối Hoa Đào, rồi tìm thấy động Thiên Thai nơi ở của thần tiên. Cảm hứng Đạo giáo thấp thoáng trong thơ. Nhớ tới bài thơ “ Hoàng hạc lâu” của Thôi Hiệu , “Vô đề” của Lí Thương Ẩn đều mơ tưởng đi tìm cõi Bồng Lai - một chốn thần tiên khác.


ST

[nahoku]

Đáp nhân - Thái thượng ẩn giả

Đáp nhân

Ngẫu lai tùng thụ hạ
Cao trẩm thạch đầu miên
Sơn trung vô lịch nhật
Hàn tận bất tri niên

dịch nghĩa
Trả lời người

Ngẫu nhiên đến dưới gốc cây tùng
gối đầu lên tảng đá mà ngủ
Trong núi không có lịch ngày tháng
Lạnh đã hết, không biết đến tháng năm !

Lời bàn :
Câu kết cho thấy : nhà thơ chỉ biết thời gian khi cảm thấy cái lạnh cái nóng của mùa vụ, không cần biết đến ngày giờ. Ây là cuộc sống xuất thế, tránh khỏi mọi tục luỵ, vui với núi non ung dung tự tại. Xã hội nhiễu nhương khiến thi nhân chán ngán mà tìm vào nơi núi non làm bạn với cây tùng . Hình ảnh cây tùng là biểu tượng cứng cỏi, hiên ngang, chịu đựng của người quân tử, bậc cao nhân .


ST

[nahoku]

Đăng cao - Đỗ Phủ

Phong cấp thiên cao viên khiếu ai
Chử thanh sa bạch điểu phi hồi
Vô biên lạc mộc tiêu tiêu hạ
Bất tận Trường Giang cổn cổn lai
Vạn lí bi thu thường tác khách
Bách niên đa bệnh độc đăng đài
Gian nan khổ hận phồn sương mấn
Lạo đảo tân đình trọc tiểu bôi

Dịch :
Gió thổi mạnh, trời cao, tiếng vượn hót buồn thương,
Trên bến trong, cát trắng, chim bay trở về tổ
Biết bao cây rụng lá càng xơ xác tiêu điều
Sông Trường Giang dài vô tận chảy cuồn cuộn
Vạn dặm mùa thu buồn, thường chà đạp khách,
Cõi đời trăm năm, nhiều bệnh một mình bước lên đài.
Khổ hận gian nan (làm cho) búi tóc nhuộm đầy sương
Lận đận gần đây phải ngừng chén rượu đục

dịch thơ
Trèo lên cao

Gió mạnh trời cao vượn réo sầu
Bến trong cát trắng, chim về đâu ?
Mênh mông cây rụng hiu hiu trải,
cuồn cuộn Trường Giang chảy chảy mau.
Muôn dặm sầu thu, thường tác khách,
Trăm năm đa bệnh, dạo đài cao.
Gian nan khổ hận đầu mau bạc,
lận đận đành thôi chén rượu đào.
(Ngô Văn Phú)

Ghi chú:
Chén rượu đục: ý nói rượu xoàng, rẻ tiền.
Bản Đường thi tam bách thủ ( soạn giả Ngô Văn Phú) chép sai một số chữ :
Câu 5: dịch nghĩa sai là “Muôn dặm sầu thu thường là khách xa nhà “.
Câu 7: “khổ hận” dịch sai là “khổ hạnh” .
Câu 8 : tửu bôi (chén rượu) viết sai là “ tiểu bối”. Tân đình : dịch sai là “mới phải ngừng”,
dịch đúng nghĩa là : “gần đây phải ngừng”.

[nahoku]

Đăng U châu đài ca -Trần Tử Ngang

Tiền bất kiến cổ nhân
Hậu bất kiến lai giả
Niệm thiên địa chi du du
Độc thương nhiên nhi thế hạ

Dịch nghĩa :

Ngó trước không thấy (ai giống như) người xưa
Nhìn về sau, chưa thấy người mới tới
Nghĩ trời đất mênh mông chơi vơi
Một mình thương cảm, bỗng nhiên nước mắt rơi xuống

Dịch thơ :

Ngoảnh lại trước, người xưa vắng vẻ,
Trông về sau quạnh quẽ người sau.
Ngẫm hay trời đất dài lâu,
Mình ta rơi hạt lệ sầu chứa chan
( KD)

Lời bàn :

Đài U Châu về sau được xây dựng thành Bắc Kinh
Người soạn nghĩ rằng bài thơ mang cảm hứng lớn. Cái người mà nhà thơ trông đợi ấy phải là một nhân vật lý tưởng của thời đại, bậc anh hùng cái thế, minh quân của đất nước Trung Hoa. Khẩu khí bài thơ cho thấy Trần thi sĩ nghĩ về vận mệnh đất nước. Nỗi cô đơn của ông là tâm sự của một người ưu thời mẫn thế .
Một ngày nọ trong buổi chấm Luận văn của SV Dương Thuý Hằng do người soạn hướng dẫn (tháng 5/2004), ông bạn Phan Nhật Chiêu (Đại học KHXH-NV thành phố Hồ Chí Minh) được mời phản biện, lại bảo đó là “ tâm sự một người thất vọng trong tình bằng hữu ”. Soạn giả thật ngỡ ngàng ! Chẳng lẽ là vậy ? Văn chương đa nghĩa, gây ra những cảm nhận khác nhau. Trần Tử Ngang đồng tình với Phùng Hoài Ngọc hay với ông Phan Nhật Chiêu nhỉ ? Có phải Chế Lan Viên từng viết: “ Ôi thương thay những thế kỉ vắng anh hùng / Những thế kỉ thiếu người mang thanh gươm nghìn cân ra trận” (“Người thay đổi đời tôi, Người thay đổi thơ tôi”). Soạn giả tin rằng Chế Lan Viên có cùng tâm sự, cảm hứng lớn lao như Trần Tử Ngang tiền bối .


ST