Đồng dao

[Hiểu Kỳ]

ĐỒNG DAO

Đồng dao là thơ ca dân gian truyền miệng của trẻ em Việt Nam. Đồng dao bao gồm nhiều loại: các bài hát, câu hát trẻ em, lời hát trong các trò chơi, bài hát ru em... Thường gặp nhất là các bài đồng dao gắn liền với các trò chơi trẻ em. Nói chung, đồng dao trong các trò chơi trẻ em ở các vùng miền đều khá giống nhau ở nội dung, chỉ khác một vài tiếng địa phương.

Ngày nay, cùng với các trò chơi dân gian, đồng dao không còn phổ biến như xưa.

Một số bài đồng dao của các trò chơi

KÉO CƯA


Ở Miền Nam:

Kéo cưa kéo kít
Làm ít ăn nhiều
Đụng đâu ngủ đó
Nỡ lấy mất cưa
Lấy gì mà kéo.

Ở Miền Bắc:

Kéo cưa lừa xẻ
Ông thợ nào khỏe
Thì ăn cơm vua
Ông thợ nào thua
Về bú tí mẹ."




DUNG DĂNG DUNG DẺ

Dung dăng dung dẻ (hoặc Xúc xắc xúc xẻ)
Nhà nào còn đèn còn lửa
Mở cửa cho anh em chúng tôi vào?
Bước lên giường cao
Thấy đôi rồng thấp
Bước xuống giường thấp
Thấy đôi rồng chầu…";

hoặc

Dung dăng dung dẻ
Dắt dế đi chơi
Đến ngõ nhà Trời
Lạy Cậu lạy Mợ
Cho chó về quê
Cho dê đi học
Cho cóc ở nhà
Cho gà bới bếp
Xì xà xì xụp.




RỒNG RẮN LÊN MÂY



Rồng rắn lên mây
Có cây núc nắc
Có nhà khiển binh
Hỏi thăm thầy thuốc có nhà hay không...



CHƠI CHUYỀN



Cái mốt, cái mai
Con trai, con hến
Con nhện chăng tơ
Quả mơ, quả mận
Cái cận, lên bàn đôi
Đôi chúng tôi
Đôi chu'ng nó
Đôi con chó
Đôi con mèo
Hai chèo ba
Ba đi xa
Ba về gần
Ba luống cần
Một lên tư

Tư củ từ
Tư củ tỏi
Hai hỏi năm

Năm em nằm
Năm lên sáu

Sáu lẻ tư
Tư lên bảy

Bảy lẻ ba
Ba lên tám

Tám lẻ dôi
Đôi lên chín

Chín lẻ một
Mốt lên mười.

Chuyền chuyền một, một đôi...


Các bài hát vui

Các bài đồng dao kiểu nối vòng

Chim ri là dì sáo sậu
Sáo sậu là cậu sáo đen
Sáo đen là em tu hú
Tu hú là chú bồ các
Bồ các là bác chim ri
Chim ri ...

hay

Kỳ nhông là ông kỳ đà
Kỳ đà là cha cắc ké
Cắc ké là mẹ kỳ nhông
Kỳ nhông ...

hay

Bí ngô là cô đậu nành
Đậu nành là anh dưa chuột
Dưa chuột cậu ruột dưa gang
Dưa gang cùng hàng dưa hấu
Dưa hấu là cậu bí ngô
Bí ngô ...

hay

Trọc gì ? Trọc đầu
Đầu gì? Đầu tàu
Tàu gì? Tàu hoả
Hoả gì? Hoả tốc
Tốc gì? Tốc hành
Hành gì? Hành củ
Củ gì ? Củ khoai
Khoai gì ? Khoai lang
Lang gì ? Lang trọc
Trọc gì ? Trọc đầu ...

Một số bài khác

Con gà cục tác lá chanh
Con lợn ủn ỉn mua hành cho tôi
Con chó khóc đứng, khóc ngồi
Bà ơi đi chợ mua tôi đồng riềng


Con mèo trèo lên cây cau
Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà
Chú chuột đi chợ đàng xa
Mua mắm, mua muối giỗ cha con mèo


Thằng Cuội ngồi gốc cây đa
Thả trâu ăn lúa ...gọi cha ời ời
Cha còn cắt cỏ trên đồi
Mẹ thì cưỡi ngựa đi mời quan viên

Ông Sấm, ông Sét
Ông hét đùng đùng
Ông nổ lung tung
Vỡ vung, vỡ nồi
Vỡ cả bát đĩa nhà tôi...
Tôi lôi ông ra đánh
Đánh một roi
Đánh hai roi
Ông trốn về trời
Ơi ông Sấm ông Sét ơi...

Buổi sáng ngủ dậy
Ăn bụng cơm no
Chạy ra ngoài gò
Bắt một con công
Đem về biếu ông
Ông cho trái thị
Đem về biếu chị
Chị cho bánh khô
Đem về biếu cô
Cô cho bánh ú
Đem về biếu chú
Chú cho buồng cau
Nay chừ chú thím giận nhau
Đem trả buồng cau cho chú
Trả bánh ú cho cô
Trả bánh khô cho chị
Trả trái thị cho ông
Bắt con công, đem về nhà.


Ông trẳng, ông trăng
xuống chơi ông chánh
Ông chánh cho mõ
xuống chơi nồi chõ
nồi chõ cho vung
xuống chơi cây sung
cây sung cho nhựa
xuống chơi con ngưạ
con ngựa cho gan
xuống chơi bà quan
bà quan cho bạc
xuống chơi thợ giác
thợ giác cho bầu
xuống chơi cần câu
cần câu cho lưỡi
xuống chơi cây bưởi
cây bưởi cho hoa
xuống chơi vườn cà
vườn cà cho trái
xuống chơi con gái
con gái cho chồng
xuống chơi đàn ông
đàn ông cho vợ
xuống chơi kẻ chợ
kẻ chợ cho voi
xuống chơi cây sòi
cây sòi cho lá
xuống chơi con cá
con cá cho vây
xuống chơi ông thầy
ông thầy cho sách
xuống chơi thợ ngạch
thợ ngạch cho dao
xuống chơi thợ rào
thợ rào cho búa
Trả búa thợ rào
Trả dao thợ ngạch
Trả sách ông thầy
Trả vây con cá
Trả lá cây sòi
Trả voi kẻ chợ
trả vợ đàn ông
Trả chồng cô gái
Trả trái cây cà
Trả hoa cây bưởi
Trả lưỡi cần câu
Trả bầu thợ giác
Trả bạc bà quan
Trả gan con ngựa
Trả nhựa cây sung
Trả vung nồi chõ
Trả mõ ông chánh.

Oa oa òa òa
Oa oa òa òa
Hu hu ve ve
Xuống đây mà nghe
Ăn xôi, ăn chè
Ăn mít, ăn me
Không xuống không nghe
Tau đánh mi què
Tau ví chạy re
Oa oa òa òa, oa oa òa òa

Xù xì xụt xịt
ốc mít lùi tro
Ăn no té tủm
Ba ông quan chánh
Xúm đánh phèn la
Biểu phải chỉ ra
Đứa mô té tủm ?
Đứa mô té tủm ?

Huê...huê...
Huê con nghé nhỏ
Lạc đàn theo chó
Lạc ngõ theo trâu
Nghe mẹ rống đâu
Đâm đầu mà nhảy
Huê...huê...
Huê...huê...
Huê con nghé nhỏ
Ham cỏ bỏ bầy
Huê con nghé nhỏ
Ham chơi xa đàn lạc mẹ
Huê...huê...

Khúc I :

Dố dậy, dố dậy
Cây gậy bốn phương
Ra đường mạnh mẽ
Bầy trẻ chăn trâu
Bay lâu thẳng cánh
Nó mạnh như sên
Đi trên mặt nước
Đi trước đón rồng
ông đi có cồng
Bà đi có mõ
Trên trời nghe rõ
Làm gió làm mưa
Làm mùa bát ngoạt
Dố dậy, dố dậy*

Khúc II :

Trời mưa lâm dâm
Cây trâm có trái
Con gái có duyên
Đồng tiền có lỗ
Bánh tổ thì ngon
Bánh hòn thì béo
Cái kéo thợ may
Cái cày làm ruộng
Cái xuồng đắp bờ
Cái lờ thả cá
Cái ná bắn chim
Cây kim may áo
Cái giáo đi săn
Cái khăn bịt đầu.

Ông ống nồi lội qua sông
Đóng cáí gông vào mông đít
Tròng trà tròng trành
Trâu trèo trâu trợt
Thậm thà thậm thụt
Trò trụt trò trìa
Trâu tra làm trúc bụi tre
Trách trời trơn trợt, xa trò mấy trăng
Ăn ngày ba bữa
Tắm rửa ba lần
Sạch sẽ toàn thân
mà răng ngứa xót, ngứa xót

Cù cưa kút kít
Con nít rúc ra
Ông già rúc vô
Cù cưa kút kít
Con nít may ra
Bà già may vô
Cù cưa kít kít
Ăn ít no lâu
Ăn nhiều tức bụng
Cù cưa kút kít
Con nít nhà ai
Thì về nhà nấy.


(sưu tầm)

[Hiểu Kỳ]

...ngày nhỏ mình lại hay hát bài rồng rắn , khi chơi trò này , 2 người sẽ bắt tay nhau giơ lên cao để cho đoàn người từ 2 đứa trở lên , nắm đuôi áo nhau mà đi xuyên qua 2 người đang giơ tay lên cao , cả đám vừa đi vừa hát...tới khúc hỏi thì 2 người giơ tay sẽ hạ tay xuống chặt ngang đúng là sẽ chận ngang 1 khúc ( 1 đứa ờ phần đuôi ) cứ vậy mà lần lượt cái đuôi của đám con nít đứt khúc dần...cùng với bài hát được nghe đâu đó rồi chuyền miệng nhau hát chẳng biết sai đúng hay từ đâu...nghĩ lại cũng vui cái thời con nít

Rồng rắn lên mây
có cái cây chút chít
có ông chủ ở nhà không
không