S à i G ò n, V à N h ữ n g C ơ n M ư a

[dtmc]

S à i G ò n, V à N h ữ n g C ơ n M ư a

Sài Gòn, và những cơn mưa
mưa mù sa. mưa tháng tám hay mưa tháng năm
tôi đi. hồn cây. mưa hạ hay mưa mùa đông
em vẫn bên bờ kia. biển. mây. vàng nắng đậm
tôi nhìn trời. gọi một vầng trăng trổ bông
mưa từ đất rộng. áo em phai. mưa qua sông
mưa sài gòn. mưa ở đây. mùa new orleans
tiếng đàn trầm rụng. quán âm. cõi blues nức nở
khuya rồi. có tiếng sóng. và rừng xưa nước mắt xanh

Đêm nay, mưa. Đêm qua nữa, cũng mưa. Những cơn mưa, ôi, những cơn mưa, gợi lên bao điều để suy nghĩ, để nhớ. Nhớ Sài Gòn, chẳng hạn. Ờ, tại sao lại nhớ Sài Gòn mà không nhớ Huế, nhớ Đà Nẵng, nhớ Nha Trang? Hay nhớ Đà Lạt? Có thể nhiều người nhớ những thành phố này, còn với Nguyễn thì Sài Gòn là đóa quỳ vàng của một thời. Có lẽ tại vì Nguyễn đã sống ở đó những năm thanh xuân của đời mình. Và Sài Gòn cũng có em trong thanh xuân ngày ấy nữa, em ơi.

Sài Gòn chính là Việt Nam trong tim của Nguyễn. Ôi Việt Nam / từng là nỗi đau xé trong tôi / sao tôi khóc lúc ra đi / phượng đỏ một lời yêu dấu cũ / là lúc chia xa... Vâng, qua bên này nghe ca khúc Đêm Nhớ Về Sài Gòn của Trầm Tử Thiêng qua tiếng hát Khánh Ly lại càng nhớ da diết. Đêm nhớ về Sài Gòn / Tiếng nhạc vàng gọi từng âm xưa / Ánh đèn vàng nhạt nhòa đêm mưa / Ai sầu trong quán úa...

Nguyễn bỏ thành phố Sài Gòn ra đi vào một ngày đầu tháng 6 năm 1995. Còn nhớ bài thơ gởi bạn bè ngày ấy:

Như một lời chia tay
Tôi gởi lại
Một góc phố rực lá vàng
Quán cà phê mở cửa dưới dàn hoa giấy
Tiếng chim. lúc mình hôn nhau

A, mới đó mà đã mười sáu năm. Tạm dùng một hình ảnh sáo, cũ: mười sáu năm như nước chảy qua cầu. Ấy là chỉ nói mười sáu năm kể từ ngày bước chân ra đi, chứ còn nói kể từ ngày đất nước đổi chủ thì đã ba mươi sáu năm. Ghê gớm thật. Thời gian như một nhát chém trên cơ thể. Tới bây giờ còn vết máu đâu đó, trên những trang thơ và trong trí tưởng mỗi người. Hỏi làm sao quên được.

Làm sao quên được. Cô Thúy Vi của “Hầm Nắng Chicago” cũng viết trên trang web Văn Chương Việt: “Sài Gòn đối với tôi là giấc mơ đẹp. Ở đâu, đi đâu tôi cũng nhớ Sài Gòn. Nhớ gì không biết. Không làm sao giải thích. Nỗi nhớ có khi chỉ là nỗi nôn nao nghĩ tới những con đường. Những hàng cây lất phất lá bay. Những tiếng còi xe reo vui lảnh lót. Những người qua lại. Những phố phường tấp nập. Những cửa hàng sáng rỡ. Những bông hoa. Những khuôn mặt dịu dàng của một mùa xuân quá khứ. Nhớ cái nắng. Cái nắng hanh hao của Sài Gòn. Nhớ những cây mưa. Cây mưa của Sài Gòn...”

Vâng. Làm sao quên được Tháng Tư khi mùa xuân gãy cánh. Làm sao quên được Sài Gòn, thành phố của ta. Không còn nữa vẻ đẹp của một bình minh mưa với màu phượng đỏ. Không còn nữa tiếng cười reo trong nắng sớm với những vẫy tay chào nhau khi chạy xe ngang qua.

Em còn nhớ không, mưa Sài Gòn thời chúng ta yêu nhau. Mưa như một khúc nhạc vui trên đường phố. Mưa xối xả, âm vang.

Những hàng sao hàng phượng trút lá tơi bời. Anh và em nép vào dưới một mái hiên nghe mưa chạy trên mái ngói. Tóc em ướt, áo em ướt và tiếng cười reo trong một khúc tremolos. Rồi mưa chợt tạnh, cũng bất ngờ như lúc bắt đầu... Người và xe lại hối hả băng băng trên đường phố. Nắng chợt ngời lên trên hàng cây.

Và rồi bỗng chốc Sài Gòn đổi chủ. Rạng đông một màu xám mọc lên trên thành phố. Mặt trời chỉ còn trong trí nhớ thất thanh.

Có lẽ nhiều người dân Sài Gòn hiện phiêu bạt khắp nơi trên thế giới chưa quên được những cơn mưa ngày ấy. Mưa vào lúc hừng đông thành phố. Đã bao nhiêu năm qua rồi mà những ảnh bóng của một thời chưa tan biến. Những cơn mưa của Sài Gòn năm ấy, mưa những ngày đầu tháng 5, mưa trái mùa, che khuất chân trời. Những trang thơ tình đẹp đẽ về một Sài Gòn áo lụa như mơ của Nguyên Sa đã khép lại. Vở kịch Giấc Mộng Đêm Hè của anh và em cũng đã hạ màn. Trong một tạp bút viết ở một thành phố ảo gần đây về những cơn mưa Sài Gòn, kẻ này có nhắc đến một ý thơ của Jacques Prévert liên kết với hình ảnh đau đớn trước mắt: Mưa ở Sài Gòn như mưa xuống Brest ngày hôm ấy... Vở kịch đã hạ màn. Bây giờ là một vở tuồng khác, với một câu chuyện khác, những đào kép khác. Tấm màn nhung (rách, cũ) lại kéo lên với cảnh Thị Kính ngồi ru con trước hiên chùa. Bên ngoài trời đang mưa... Mưa rơi, mưa bây giờ rơi trên những trang kinh Địa Tạng.

Thành phố lúc rạng đông, mưa. Em đi trong mưa, cúi đầu, nghiêng vai...

Trần Dần đã viết như thế về những cơn mưa Hà Nội thời Nhân Văn Giai Phẩm. Và em nữa, cô ca sĩ kiều mị của Sài Gòn, em đã kể với tôi, ngày ấy khi thành phố vừa đổi chủ, đã cùng chàng đi mua ngay một chiếc xe đạp, để “từ đài các bước xuống bụi bặm của vỉa hè”. Bây giờ là rạng đông, Sài Gòn của tôi đang mưa. Nhà nhà đóng cửa. Không ai dám nói lớn, cười lớn. Ở một góc quán nào đó, trong mưa, mường tượng thấy người ca sĩ mù hiện về ôm đàn gào lên những khúc đoạn rã rời, thảm thiết. Có lẽ đó chỉ là ảo ảnh thôi. Thật ra thì người ca sĩ mù ấy những năm tháng về sau này mới ôm đàn gào trước rạng đông. Một rạng đông có mặt trời mọc nhưng mặt trời bị cắt cổ (soleil, cou coupé -Apollinaire).

Rạng đông trên một thành phố vừa đổi chủ. Không, không bao giờ chúng ta quên được. Và lịch sử cũng không quên. Những cơn mưa lúc hừng đông. Có những chiếc lá bay như muốn tìm lại màu xanh đời mình, có những người hướng mắt về cửa biển, có những đống rác cao như núi không người dọn đi.

Thảm khốc hơn cả, như em đã từng đứng nhìn và khóc, là việc thiêu hủy hết dấu tích một thời. Có những đống lửa nhóm lên vội vàng ở chái sau ngôi nhà tổ phụ để đốt những hình ảnh, giấy tờ cũ. Có những đống lửa đốt sách. Tagore và Camus, Tolstoi, Trang Tử, Koestler, Hermann Hesse, Vũ Hoàng Chương, Đinh Hùng... cùng bốc cháy. Qua ngọn khói tỏa lên, ta thấy bóng Lão Tử cưỡi trâu xanh về núi. Chính tay Nguyễn đã đem các bộ Anh Em Nhà Karamazov, Giờ Thứ 25, Chúa đã Khước Từ, Zarathoustra Đã Nói Như Thế, cùng tất cả những tập thơ từng được yêu quý... cho vào bao bố, ném xuống lòng sông Thanh Đa. Trôi, trôi đi hết một thời để yêu và để nhớ, ôi màu của lãng quên, như ngày xưa cô ca sĩ nào đó đã hát ở quán Văn.

Thành phố lúc rạng đông. Những chiếc lá dầu bay nghiêng trong mưa... Những bông sứ máu rụng trên vỉa hè bến cảng... Thành phố lúc rạng đông. Người nghệ sĩ ôm đàn bỏ đi...

Trên đường chạy giặc

Người nghệ sĩ bỏ đi -để nhiều năm sau trở về như nhà văn Trần Vũ. Trở về và nhìn thấy gì? Ôi, Sài Gòn, ngày lạ mặt:

“Một giờ trưa, nắng toé lửa. Chúng tôi hứng trận nắng như hứng những mảnh mặt trời nguyên vẹn rớt ụp xuống mặt. Tôi muốn dừng xe uống nước, nhưng Thận Nhiên vẫn lầm lũi chạy tiếp, thỉnh thoảng quay lại kêu: “Nhà anh Mậu khó kiếm lắm”. Tôi nghĩ Nhiên lạc, vì chúng tôi quần tới quần lui khúc giữa Sư Vạn Hạnh và nhà thờ Ba Chuông. Trận nắng nhảy múa trước giỏ xe cub như một ảo ảnh. Tôi trông thấy lại cảnh gia đình hốt hoảng chạy ra phi trường Tân Sơn Nhất. Tôi trông thấy lại cảnh chen lấn giữa tiếng súng Quân Cảnh cố vãn hồi trật tự. Thầy căng thẳng cực độ lái xe Toyota chở chúng tôi im thin thít tìm cách rời khỏi Sài Gòn hỗn loạn. Cũng con đường này, qua khỏi đường rày xe lửa, nhà thờ Ba Chuông đâm lên Lăng Cha Cả, tôi bó gối sợ hãi trông thấy một thanh niên bê bết máu phóng xe Honda lao ngược chiều la lớn: “Tụi nó chiếm Tân Sơn Nhất rồi” và gương mặt Thầy nhăn nhúm tuyệt vọng. Thầy quành xe lao về hướng Khánh Hội tìm một đường sống khác. Vô ích, Thầy không biết Thầy sẽ chết 13 ngày sau đó khi lá cờ “Quyết Chiến Quyết Thắng” bay trên nóc hầm de Castries tại Điện Biên Phủ một lần nữa phất lên ngạo nghễ “hãnh tiến” trên đường phố Sài Gòn của tháng 5 im lặng. Thầy không biết, Thầy sẽ vĩnh viễn yên nghỉ tại đây, trên mảnh đất này, nơi Thầy di cư tìm đường sống tháng 9-1954”.

Ba mươi sáu năm đã trôi qua. Sài Gòn và những cơn mưa.
mưa từ đất rộng. áo em phai. mưa qua sông
mưa sài gòn. mưa ở đây. mùa new orleans
tiếng đàn trầm rụng. quán âm. cõi blues nức nở...
Cõi blues nức nở, hay từ tim tôi?

Tim Nguyễn