Phần 1 : PHẦN CA DAO . -IV. HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH

[470525]

1352 Làm thân con gái phải lo
Mùa đông rét mướt ai cho mượn chồng.

1353 Tròng trành như nón không quai,
Như thuyền không lái, như ai không chồng.
Gái có chồng như gông đeo cổ,
Gái không chồng như phản gỗ long đanh
Phản long đanh anh còn chữa được,
Gái không chồng chạy ngược chạy xuôi.
Không chồng khốn lắm chị em ơi!

1354 Không chồng trông dọc, trông ngang,
Có chồng cứ thẳng một đàng mà đi.

1355 Phải duyên thì bám như keo
Trái duyên chổng chểnh như kèo đục vênh.

1356 Một cành tre, năm bảy cành tre,
Lấy ai thì lấy chớ nghe họ hàng.

1357 Còn duyên kén cá, chọn canh
Hết duyên ếch đực, cua kềnh cũng vơ.

1358 Còn duyên buôn cậy bán hồng
Hết duyên buôn mít cho chồng gặm xơ.

1359 Cô kia nước lọ, cơm niêu
Chồng con chẳng có, nằm liều nuôi thân.
Chồng con là cái nợ lần,
Thà rằng ở vậy nuôi thân béo mầm!

[470525]

1360 Già thời bế cháu đỡ con
Già đâu lại ước cau non trái mùa.
Già nay ước những của chua
Cau non trái mùa già vẫn muốn ăn!

1361 Đi đâu mà chẳng lấy chồng
Người ta lấy hết, chổng mông mà gào
Gào rằng: "đất hỡi, trời ơi!
Sao không thí bỏ cho tôi tấm chồng". (1)
-------------------------------------------------------------------
(1). Có bản chép:
Gào rằng đất thấp, trời cao
Sao không thí bỏ cho tao chút chồng?

[470525]

1405 Chẳng lo thân bậu thân qua
Lo chút mẹ già đầu bạc, tuổi cao.

1406 Xiết bao bú mớm bù trì
Đến khi con lớn con đi lấy chồng.

1407 Trách ai đặng cá quên nơm
Đặng chim bẻ ná, quên ơn sinh thành.

1408 Tưởng rằng trong đạo mẹ cha
Con trai, con gái cũng là một thương.

1409 Trai mà chi, gái mà chi
Sinh ra có ngãi có nghì là hơn.

1410 Mẹ già ở tấm lều tranh
Sớm thăm, tối viếng mới đành dạ con.

1411 Mẹ già như chuối ba hương
Như xôi nếp một, như đường mía lau.

1412 Vẳng nghe chim vịt kêu chiều
Bâng khuâng nhớ mẹ chín chiều ruột đau.

1413 Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
Miệng nhai cơm búng, lưỡi lừa cá xương.

1414 Tu đâu cho bằng tu nhà
Thờ cha, kính mẹ ấy là chân tu.

1415 Nuôi con cho được vuông tròn
Mẹ thầy dầu dãi, xương mòn, gối long
Con ơi, cho trọn hiếu trung
Thảo ngay một dạ kẻo luống công mẹ thầy.

1416 Ngày nào em bé cỏn con
Bây giờ em đã lớn khôn thế này
Cơm cha, nghĩa mẹ, chữ thầy
Nghĩ sao cho bõ những ngày ước ao.

1417 Mẹ nuôi con biển hồ lai láng
Con nuôi mẹ, kể tháng, kể ngày.

1418 Mẹ thương con bé mẹ thay
Thương thì thương vậy chẳng tày trưởng nam
Trưởng nam nào có gì đâu?
Một trăm cái giỗ đổ đầu trưởng nam.

[470525]

1419 Mẹ già hết gạo treo niêu
Mà anh khăn đỏ, khăn điều vắt vai.

1420 Sống thì con chẳng cho ăn
Chết thì xôi thịt làm văn tế ruồi.

1421 Nghe đồn cha mẹ anh hiền
Cắn cơm không vỡ, cắn tiền vỡ đôi.

1422 Mẹ anh năm lọc, bảy lừa
Mua cam phải quýt, mua dưa phải bầu
Mua kim mua phải lưỡi câu
Mua mật phải dầu cực lắm anh ơi!

1423 Thật thà cũng thể lái trâu
Yêu nhau cũng thể nàng dâu mẹ chồng.

1424 Thứ nhất vợ dại trong nhà
Thứ nhì trâu chậm, thứ ba rựa cùn (*)
Vợ dại thì đẻ con khôn
Trâu chậm lắm thịt, rựa cùn chịu băm.
-------------------------------------------------------
(*) còn có câu: Thứ nhất vợ dại trong nhà
Thứ nhì nhà dột, thứ ba nợ đời

1425 Làm trai học sảy, học sàng
Đến khi vợ đẻ thì làm mà ăn.

1426 Làm trai rửa bát, quét nhà
Vợ gọi thì dạ, bẩm bà tôi đây.

1427 Làm trai cho đáng nên chai
Ăn cơm với vợ lại nài cậy niêu
Con vợ nó cũng biết điều
Thắt lưng con cón cậy niêu với chồng.

1428 Ngày nào anh bủng anh beo
Tay cất chén thuốc, tay đèo múi chanh.
Bây giờ anh khỏi, anh lành
Anh mê nhan sắc, anh tình phụ tôi!

[470525]

1429 Khi chưa cầu, lụy trăm đàng
Được rồi thì lại phũ phàng làm ngơ.

1430 Xin đừng thấy quế phụ hương
Quế già quế rụi, hương trường thơm xa.

1431 Thế gian một vợ, một chồng
Chẳng như vua bếp hai ông một bà.

1432 Lấy chồng làm lẽ khổ thay!
Đi cấy, đi cầy, chị chẳng kể công
Đến tối chị giữ lấy chồng
Chị cho manh chiếu nằm không nhà ngoài.
Sáng sáng chị gọi: bớ hai!
Trở dậy nấu cám, thái khoai, băm bèo
Bởi chưng bác mẹ tôi nghèo
Cho nên tôi phải đâm bèo, thái khoai.

1433 Thương chồng phải khóc mụ gia (1)
Ngẫm tôi với mụ có bà con chi.
---------------------------------------------------------------------
(1). Mụ gia: mẹ chồng

1434 Từ khi em về làm dâu
Thì anh dặn bảo trước sau mọi lời:
Mẹ già dữ lắm em ơi!
Nhịn ăn, bớt ngủ mà nuôi mẹ già
Nhịn cho nên cửa, nên nhà
Nên kèo, nên cột, nên xà tầm vông
Nhịn cho nên vợ nên chồng
Thì em coi sóc lấy trong cửa nhà.

1435 Vợ chồng đầu gối má kề
Lòng nào mà bỏ mà về cho đang
Hồ về chân lại đá ngang
Về sao cho đứt cho đang mà về.

1436 Bưng được miệng chĩnh, miệng vò
Nào ai bưng được miệng o miệng gì.