đời sống tinh thần - những quan niệm về nhân sinh

[470525]

460 Nhất thủ, nhì vĩ

461 Nhất vợ, nhì trời

462 Nhất nhập nhoạng, nhì rạng đông

463 Nhất cày ải, nhì rải phân

464 Nhất bì, nhì cốt

465 Nhất vợ dại, nhì cờ bạc, ba nợ đòi

466 Nhất con, nhì cháu, thứ sáu người dưng

467 Nhất dáng, nhì men, ba chàm, bốn vẽ

468 Nhất duyên, nhì phận, tam phong thổ

469 Nhất chơi tiên, nhì giỡn tiền

470 Nhất gái hơn hai, nhì trai hơn một

471 Nhất thì học sĩ, nhì thì canh nông

472 Nhất lé, nhì lùn, tam hô, tứ rỗ.

473 Làm phúc quá tay, ăn mày không kịp

474 Lệ làng hơn phép nước

475 Làm ruộng có năm, nuôi tằm có lứa,

476 Lòng vả cũng như lòng sung.

477 Lòng bí cũng như ruột bầu.

478 Lòng trâu cũng như dạ bò.

479 Lúa bóng vang, vàng con mắt

480 Leo cao ngã đau.

481 Lúa ré là mẹ lúa chiêm

482 Lạt mềm buộc chặt

483 Lụt thì lút cả làng.

484 Lòng vả cũng như lòng sung.

485 Lành làm gáo, vỡ làm môi.

486 Lắm sãi không ai đóng cửa chùa.

487 Thả con săn sắt, bắt con cá rô.

488 Lọt sàng xuống nia.

489 Lá rụng về cội

490 Làm khi lành để dành khi đau.

491 Làm quan ăn lộc vua, ở chùa ăn lộc phật.

492 Lưỡi sắc hơn gươm.

493 Lưỡi không xương nhiều đường lắt léo.

494 Lời nói không cánh mà bay.

495 Lửa thử vàng, gian nan thử sức.

[470525]

496 Lớn vú bụ con

497 Lễ vào quan như than vào lò.

498 Làm hàng săng, chết bó chiếu.

499 Làm nghề gì ăn nghề ấy.

500 Lời chào cao hơn mâm cỗ.

501 Lấy vợ chọn tông, lấy chồng chọn giống.

502 Lửa gần rơm lâu ngày cũng bén.

503 Làm ruộng thì ra, làm nhà thì tốn.

504 Lợn giò, bò bắp.

505 Làm ruộng ba năm không bằng chăm tằm một lứa.

506 Làm ruộng ăn cơm nằm, chăm tằm ăn cơm đứng.

507 Lúa mùa thì cấy cho sâu
Lúa chiêm thì gẩy cành dâu mới vừa.

508 Lúa chiêm đứng nép đầu bờ
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên.

509 Một đêm nằm, một năm ở.

510 Mềm nắn, rắn buông

511 Mùa bớt ra, chiêm tra vào

512 Mèo già hóa cáo, chuột lão hoa dơi

513 Muốn ăn cá phải thả câu

514 Miệng ăn núi lở

515 Môi hở răng lạnh

516 Mấy đời chó sủa ngõ không,

517 chẳng thằng ăn trộm cũng ông ăn mày

518 Miếng ăn là miếng nhục

519 Một mất mười ngờ.

520 Mâm cao đánh ngã bát đầy.

521 Mưu cao chẳng bằng chí dày.

522 Mất cả chì lẫn chài.

523 Mất bò mới lo làm chuồng.

524 Mồm miệng đỡ chân tay.

525 Mật ngọt chết ruồi,
Những nơi cay đắng là nơi thật thà.

526 Mất lòng trước, được lòng sau.

527 Mật ngọt chết ruồi,

528 Một đời kiện, chín đời thù.

529 Một điều nhịn là chín điều lành.

[470525]

530 Một đêm nằm, một năm ở.

531 Mẹ dạy thì con khéo, bố dạy thì con khôn.

532 Một miệng thì kín, chín miệng thì hở.

533 Một lời nói dối, sám hối bảy ngày.

534 Miếng ngon nhớ lâu, lời đau nhớ đời.

535 Miệng nam mô, bụng một bồ dao găm.

536 Một miếng lộc thánh bằng một gánh lộc trần.

537 Miệng nhà giầu nói đâu ra đấy.

538 Miệng quan trôn trẻ.

539 Muốn nói oan làm quan mà nói.

540 Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ.

541 Một người làm quan cả họ được nhờ.

542 Một giọt máu đào hơn ao nước lã.

543 Máu chảy ruột mềm.

544 Một đời làm hại, bại hoại ba đời.

545 Một người thì kín, hai người thì hở.

546 Môi dầy ăn vụng đã xong
Môi mỏng hay hớt, môi cong hay hờn.

547 Mẹ già như chuối chín cây.

548 Một con so bằng mười con dạ.

549 Miệng ăn núi lở.

550 Mua cá thì phải xem mang
Người khôn xem lấy hai hàng tóc mai.
551 Một trăm đám cưới không bằng hàm dưới cá trê.

552 Mùa hè cá sông, mùa đông cá bè.

553 Mẻ không ăn cũng chết.

554 Một miếng khi đói bằng một gói khi no.

555 Một tiền gà, ba tiền thóc.

556 Một lượt cỏ thêm giỏ thóc.

557 Mạ chiêm ba tháng không già
Mạ mùa tháng rưỡi ắt là không non.

558 Mồng tám tháng tám không mưa
Bỏ cả cầy bừa mà nhổ lúa đi.

559 Mưa tháng ba hoa đất.

560 Mưa tháng tư hư đất.

561 Mưa chẳng qua ngọ, gió chẳng qua mùi.

562 Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa.

[470525]

563 Mây xanh thì nắng, mây trắng thì mưa.

564 Chim khôn tiếc lông, người ngoan tiếc lời

565 Đời cha vo tròn, đời con bóp bẹp

566 Được thì đùa, thua thì chịu

567 Đẹp vàng son, ngon mật mỡ

568 Buôn gặp chầu, câu gặp chỗ

569 Cũ người mới ta

570 Đục nước béo cò

571 Quan thấy kiện như kiến thấy mỡ

572 Quạ nào quạ chẳng đen đầu

573 Quạ không bao giờ mổ mắt quạ

574 Quá mù ra mưa.

575 Quen tay hay làm.

576 Quân không tướng như hổ không đầu

577 Quân vô tướng như hổ vô đầu

578 Quen tay không bằng hay làm

579 Quần hồ bất như độc hổ
(Nhiều cáo không bằng một hổ)

580 Văn mình vợ người

581 Có khó mới có miếng ăn.

582 Xa chùa vắng trống, gần chùa inh tai

583 Xanh trong nhà hơn già ngoài đồng

584 Xấu đều hơn tốt lỏi

585 Xấu như ma, vinh hoa cũng đẹp

586 Xấu thiếp hổ chàng

587 Xấu đều hơn tốt lỏi. .

588 Xem trong bếp biết nết đàn bà.

589 Xanh nhà hơn già đồng.

590 Yêu cho roi cho vọt, ghét cho chơi.

591 Yêu trẻ - trẻ đến nhà, yêu già - già để phúc.

592 Yêu nhau chín bỏ làm mười.

593 Yếu chân chạy trước.

594 Yếu trâu cũng bằng khỏe bò

595 Yêu nhau lắm, cắn nhau đau.

596 Yêu nên tốt, ghét nên xấu.

[470525]

597 Yêu ai yêu cả đường đi
Ghét ai ghét cả tông chi, họ hàng.

598 Ớt nào là ớt chẳng cay,
gái nào là gái chẳng hay ghen chồng

599 Ở chọn nơi, chơi chọn bạn

600 Ở bầu thì trong, ở ống thì dài

601 Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài.

602 Ở trong chăn mới biết chăn có rận.

603 Ở hiền gặp lành.

604 Ở tinh gặp ma,
Ở quỷ gặp quái, gian tà gặp nhau.

605 Ở xứ mù anh chột làm vua.

606 Ở hiền gặp lành
------------------------------------------

HẾT PHẦN TỤC NGỮ

[470525]

hết phần tục ngữ

[470525]

Phần ca dao .

PHẦN CA DAO .

(Phần thứ nhất).

a. CA DAO THỜI KỲ PHONG KIẾN
1) LAO ĐỘNG VÀ CÁC NGHỀ NGHIỆP.

607 Ai về Phú Thọ cùng ta
Vui ngày giổ Tổ tháng ba mùng mười (1)
Dù ai đi ngược về xuôi
Nhớ ngày giỗ Tổ mùng mười tháng ba.
(1). Giỗ Tổ: Hùng Vương.

608 Ai về xóm Mý mà coi (2)
Bắc niêu lên bếp, xách oi ra đồng
2. Đất nghèo chạy bữa ăn đong
Mà câu hát ghẹo thì không đâu bằng.
(2). Xóm Mý: thuộc huyện Thanh Chương, Nghệ An.

609 Ai về Bình Định mà nghe
Nói thơ chàng Lía, hát vè Quảng Nam.
610 Ai về đến huyện Đông Anh
Ghé thăm phong cảnh Loa Thành Thục Vương
Cổ Loa hình ốc khác thường
Trải bao năm tháng nẻo đường còn đây. (3)
(3). Di chỉ thành An Dương Vương ở làng Cổ Loa, huyện Đông Anh, ngoại thành Hà Nội (trước thuộc tỉnh Phúc Yên)

611 Ai lên Đồng Tỉnh, Huê Cầu.
Đồng Tỉnh bán thuốc, Huê Cầu nhuộm thâm
Nào ai đi chợ Thanh Lâm
Mua anh một áo vải thâm hạt dền. (1)
(1). Đồng Tỉnh: là nơi chuyên bán thuốc lào, Huê Cầu: tức Xuân Cầu, trước thuộc tỉnh Bắc Ninh, sau thuộc Hưng Yên, Thanh Lâm: thuộc Hải Dương.

612 Ai lên nhắn chị hàng bông
Có muốn lấy chồng thì xuống Nguyệt Viên
Nguyệt Viên lắm thóc, nhiều tiền
Lại có sông liền tắm mát, nghỉ ngơi.
Chiều chiều ba dãy cá tươi
Chẳng ăn cũng thiệt, chẳng chơi cũng hoài. (1)
(1). Nguyệt Viên: nay thuộc xã Hoằng Quang, huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa.

[470525]

613 Ai về nhớ vải Định Hòa
Nhớ cau Hổ Bái, nhớ cà Đan Nê
Nhớ dừa Quảng Hán, Lưu Khê
Nhớ cơm chợ Bản, thịt dê Quán Lào. (1)
(1). Các địa phương trên đều thuộc huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.

614 Ai về khe Mọ cùng đi (1)
Đồng bằng thì ít, rú ri thì nhiều.
1. Sa Nam trên chợ dưới đò (2)
Bánh đúc hai dãy, thịt bò mê thiên
Muốn ăn mà nỏ (chẳng) có tiền.
(1). Khe Mọ: thuộc xã Thanh Hương, huyện Thanh Chương, Nghệ An.
(2). Sa Nam: thị trấn Nam Đàn hiện nay thuộc tỉnh Nghệ An.

615 Ai về Hà Tĩnh thì về
Mặc lụa chợ Hạ, uống nước chè Hương Sơn. (3)
(3). Chợ Hạ: tức vùng Châu Phong, huyện Đức Thọ, Hương Sơn: một huyện của Hà Tĩnh.

616 Ai về Nhượng Bạn thì về (1)
Gạo nhiều, cá lắm dễ bề làm ăn.
(1). Nhượng Bạn: tức cửa Nhượng thuộc tỉnh Hà Tĩnh.

[470525]

178 Ai ơi đừng phụ mụt măng
Mụt măng có nhỏ cũng bằng cây tre.

179 Ai ơi gương bể (vỡ) khó hàn
Chỉ đứt khó nối, người ngoan khó tìm.

180 Ai ơi chớ vội cười nhau
Cây nào mà chẳng có sâu chạm cành.

181 Ai ơi, giữ chí cho bền
Dù ai xoay hướng, đổi nền mặc ai.

182 Ai làm con cá bống nó đi tu
Con cá thu nó khóc
Con cá lóc nó rầu
Phải chi ngoài biển có cầu
Em ra em vớt cái đoạn sầu cho anh.

[470525]

622 Ai làm cho bướm lìa hoa
Cho chim xanh nỡ bay qua vườn hồng.
Ai đi muôn dặm non sông
Để ai chứa chất sầu đong vơi đầy.

623 Ai làm miếu nọ xa đình
Hạc xa hương án, đôi đứa mình đừng xa.

624 Ai về đường ấy hôm mai
Gửi dăm điều nhớ, gửi vài điều thương
Gửi cho đến chiếu đến giường
Gửi cho đến chốn buồng hương em nằm.

625 Ai về cho em về theo
Ngó truông truông rậm, ngó đèo đèo cao.

626 Ai ơi chớ vội cười nhau
Ngẫm mình cho kỹ trước sau hãy cười.

627 Ai ơi chớ vội cười nhau
Cười người hôm trước, hôm sau người cười.

[470525]

178 Ai về tôi gửi buồng cau
Buồng trước kính mẹ, buồng sau kính thầy
Ai về tôi gửi đôi giầy
Phòng khi mưa gió để thầy mẹ đi.

179 Ai kêu, ai hú bên sông
Tôi đang sắm sửa cho chồng xuống ghe.
chồng xuống ghe, quạt che, tay ngoắt
Cất mái chèo, ruột thắt từng cơn
Đi đâu cho thiếp đi cùng
Đói no thiếp chịu, lạnh lùng thiếp cam.

180 Ai đua sông trước thì đua
Sông sau có miếu thờ vua thì đừng. (2)
(2). Sông Trước: sông Tiền Giang. Sông Sau: sông Hậu Giang

181 Ai lên Biên Thượng, Lam Sơn
Nhớ Lê Thái Tổ chặn đường quân Minh. (1)
(1). Biên Thượng, Lam Sơn: thuộc huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.