Bóng nước hồng kông

[Poupi]

Gìn giữ
văn hóa Việt,
ngôn ngữ Việt
nơi đất khách.
Protect Vietnamese culture,
Vietnamese Language in you while
living abroad.
Tô Ngọc Thủy
(tổng giám đốc
Thúy Nga Paris By Night)


1
To Hong Kong and Chinese people
who supported our Vietnamese
refugees while they were fleeing
away from Vietnam after 1975. We
would not be who we are without
your help in those hardship days.
Thanks again and again for your
helps that change our lives and our
history.
Author


2
To every of our readers, beyond the
preamble to this book, I would like to
request you to neglect all of your
political bias before reading,
otherwise put this book back to its
slot on the bookshelf.
Thank you!


3
BÓNG NƯỚC HỒNG KÔNG
HONG KONG
IN BAY REFLECTION
TG Dang Hoang Van
BT Ngo Phan Chau
NXB A.H England


4

5
LỜI NÓI ĐẦU
Ngày 01 tháng 7 năm 2007 là ngày ở
Hồng Kông người ta kỷ niệm 10 năm thành phố
hoa lệ này được trao trả lại cho Trung Hoa, kết
thúc hơn 100 năm cai quản của Vương Quốc
Anh1. Với tôi, Hồng Kông cũng là một nơi không
thể nào quên với bao kỷ niệm có cả ngọt bùi lẫn
đắng cay. Nơi đó là cái nôi của cuốn sách này,
chuyện của người Việt Hải Ngoại.
Trong khi lướt qua những tư liệu về người tị nạn,
tôi không thể bỏ qua đoạn tin về người Việt ở
Hồng Kông đăng trên tờ Washington Post:
1 Ban đầu là một thương cảng, Hồng Kông đã trở thành lãnh
địa độc lập với Trung Quốc, và dưới quyền cai quản của
Vương Quốc Anh từ năm 1842. Trao trả lại cho Trung Quốc
năm 1997.



6
HONG KONG (FEB. 5) UPI - Fire broke out
briefly Wednesday in a tense and heavily
patrolled Vietnamese detention centre where 21
inmates died a day earlier while trapped in a
burning hut, authorities said.
(HỒNG KÔNG (5-tháng 2)-Vào hôm Thứ Tư,
các nhà chức trách cho hay hiện nay cảnh sát
đang tuần tra rất nghiêm ngặt quanh một trung
tâm giam giữ người Việt vì một ngày trước đó 21
người bị chết vì bị bẫy trong một cái lều cháy.)
HK CAMP TRAGEDY SHOWS BOAT PEOPLE
MUST GO HOME
By David Stamp
HONG KONG, Feb 5, Reuter - Rioting at a Vietnamese
camp in which 21 inmates were burned alive underlines
the urgent need for boat people to go home, the Hong
Kong government said on Wednesday.
Newsgroups: soc.culture.vietnamese
From: Stephen R Denney
<sden...@UCLINK.BERKELEY.EDU>
7
Date: Mon, 25 Apr 1994 22:37:22 -0700
Local: Tues 26 Apr 1994 06:37
Subject: Boat People's Dreams of Freedom End (fwd)
(BI KỊCH Ở TRẠI HK CHO THẤY NHỮNG
THUYỀN NHÂN VIỆT NAM PHẢI HỒI HƯƠNG.)
David Stamp
Hồng Kông, ngày 5 tháng 2( Reuter)-Bạo động
xẩy ra ở trại tị nạn người Việt trong đó 21 người
trong trại bị thiêu sống, điều đó nhấn mạnh rằng
những thuyền nhân Việt phải hồi hương gấp,
nhà nước Hồng Kông cho hay hôm Thứ Tư.2
Tôi không thể cầm lòng mặc dù chuyện ấy đã
xẩy ra lâu lắm rồi. Cảnh nồi da xáo thịt3 diễn ra
2 Những đoạn này do người viết tự dịch theo cách hiểu của
mình. Chỉ có giá trị tham khảo.
3 Anh em trong nhà tàn sát lẫn nhau.
8
từ hồi Trịnh-Nguyễn4 phân tranh đến 30-4-75
vẫn chưa đủ để thanh toán nợ nần. Trong hoàn
cảnh phải tha hương, cùng nhau trên con đường
phiêu bạt vô định, mà nhiều người vẫn không
thể hòa đồng. Trong khi ai ai cũng lo mưu sinh,
giúp đỡ và yêu thương nhau để cùng vượt qua
giai đoạn đắng cay của cuộc đời, thì họ lợi dụng
hoàn cảnh để gợi lại và khơi sâu mâu thuẫn sắc
tộc. Hai phe đánh nhau dai dẳng tới mấy ngày,
chính quyền thậm chí còn phải huy động đến cả
quân đội. Tuy nhiên, theo kết quả điều tra ban
đầu của các nhà chức trách thì nguyên nhân chỉ
là tranh nhau nước nóng, mà dẫn đến thảm kịch
làm chết cháy 21 người.
Tôi đã đọc một câu châm ngôn, nôm na là: Mặc
dù tiếng súng đã yên, nhưng hòa bình thì vẫn
còn xa lắm. Lần đầu đọc câu này tôi không hiểu
4 Có thể coi Trịnh-Nguyễn là sự chia cắt đầu tiên trong lịch
sử Việt Nam cận đại. Thời kỳ nội chiến kéo dài từ 1631 đến
1673, ranh giới của họ vào khoảng sông Gianh ngày nay. Sau
đó là thời kỳ gần 100 năm hòa hoãn, thực ra xung đột vẫn
thường xuyên xẩy ra nhưng ít căng thẳng hơn.
9
rõ ý tứ của nó, bây giờ hình dung cảnh người
Việt tàn sát lẫn nhau trong trại tị nạn mới thấy
như vỡ vạc dần ra. Quả là khó mà đạt được một
nền hòa bình thực sự. Ngay cả việc giữ cho lòng
mình bình yên cũng không dễ.
X
X X
Ngày 30-4 năm 1975 đã chấm dứt một thời gian
dài đau thương tang tóc trong chiến tranh.
Người thì hồ hởi đón chính quyền mới, kẻ thì
đau đớn ầm thầm chịu chung số phận của người
không chiến thắng.
Những người chủ chốt trong chính quyền Việt
Nam cộng hòa đều đã ra đi theo những chuyến
bay cuối cùng của quân đội Hoa Kỳ. Những
người ở lại có đủ mọi tầng lớp, người thì thân với
10
cộng sản, người thì trung dung, lại có người
thâm thù cộng sản thà chết không đội trời
chung. Đó là một xã hội có đủ thập cẩm mọi thứ
quan điểm, mọi thứ hằn thù, yêu ghét, với rất
nhiều cách sống và kiếm sống. Đó mới đích
thực là hình ảnh của một xã hội tự nhiên, có đủ
mọi mầu sắc, hương vị. Đó là di sản của nhiều
thế hệ người Việt với sự đa dạng nhẩy vọt trong
hơn 100 năm trở lại đây, kể từ khi Pháp có mặt
ở Đông Dương5.
Từ ngày toàn cõi Việt Nam hoàn toàn nằm trong
tay chính quyền mới từ Hà Nội vào. Hoàn cảnh
chính trị xã hội thay đổi, từ Bắc vào Nam có rất
nhiều người bị rơi vào cảnh không nơi nương
tựa, không lo nổi cho mình và gia đình mình có
cơm ăn áo mặc. Đói khổ mà không dám kêu ca,
đau trong lòng mà không dám khóc, vì sau chiến
5 Trước khi người Pháp nhẩy vào Việt Nam, nước ta chỉ có
nông nghiệp và thủ công. Người Pháp khai thác mỏ than
Quảng Ninh và khai sinh ra giai cấp công nhân Việt Nam. Từ
đó, phân ngành kinh tế cũng như phân loại giai cấp mới
phong phú dần lên. Tác giả chỉ nói sự thật lịch sử, không có
ý hàm ơn người Pháp.
11
tranh và vì đủ mọi lý do kinh tế, chính trị, xã hội.
Họ chỉ âm thầm chịu đựng như những đứa con
của một gia đình nghèo. Tuy nhiên, trong số họ
có rất nhiều người không chịu khuất phục trước
hoàn cảnh, họ tìm cách ra đi.
Con đường vượt biên đi tìm miền đất hứa là con
đường chỉ có chông gai, đói khát và chết chóc
trước khi nhìn thấy ''hoa hồng''. Có nhiều người
không muốn nhắc lại những kỷ niệm không lấy
gì làm ngọt ngào này, nhưng có nhiều người lại
muốn ôn cố tri tân. Kể ra ai cũng có lý của mình,
người muốn quên thì cho rằng quên để sống,
người muốn nhớ lại cho rằng còn sống thì không
được quên .
Những nguời Mỹ gốc Việt thế hệ đầu tiên bây
giờ cũng lớn tuổi, hầu hết họ đã bước vào hậu
trường của mọi hoạt động chính trị xã hội. Với
họ, những vết thương đã lành thịt da sau hơn 30
năm, những ký ức về trại tị nạn đã nhòa dần
nhường chỗ cho những lo toan thường nhật và
12
những phút giải trí đậm đà bản sắc Việt với Thúy
Nga-Paris By Night6. Một số vẫn còn chút đam
mê chính trị, thì tham gia các hoạt động của
đảng này hay phái kia để có tiếng nói phản biện
với những quan điểm của Hà nội. Họ đều là
những người yêu nước, và thể hiện tình yêu của
họ bằng cách riêng của mình.
Vậy nên, cuốn sách ra đời không có tham vọng
dành được sự hưởng ứng của tất cả độc giả, mà
chỉ mong dành được sự quan tâm của những ai
đã nếm trải những ngày vượt biên, những ai đã
biết hay nghe về Hồng Kông, ai đã ở trại tị nạn
và những ai yêu mến thành phố hoa lệ này.
X
X X
Khác với những cuộc chiến tranh dựng nước và
giữ nước vĩ đại trong đó xuất hiện những anh
hùng tiếng tăm vang dội như Lê Lợi, Trần Hưng
6 Thúy Nga Paris by Night là nhà tổ chức biểu diễn, phát
hành đĩa ca nhạc có trụ sở chính ở Hoa Kỳ, xuất thân ở Pháp.
13
Đạo, Quang Trung. Trong cuộc viễn du tìm miền
đất hứa(7) người ta chỉ thấy những bi kịch hãi
hùng, và những cái chết âm thầm.
Câu chuyện về những người Việt đi vượt biên
bằng đường biển để tìm miền đất hứa không
mang một màu sắc chính trị nào, mà cũng
không có chủ ý suy tôn hay chỉ trích ai hay tổ
chức nào, mà thông qua những bi kịch hãi hùng
làm nổi lên trên hết cả là tinh thần Việt, ý chí
Việt, cụ thể là ý chí của những người kiên quyết
vượt lên mọi nguy nan để tìm cuộc sống đích
thực cho mình.
Trên con đường gian truân ấy, người ta cũng
thấy có tình yêu, một vài mối tình bị chết yểu khi
chưa kịp đơm hoa kết quả, nhưng cũng có
những mối tình để lại cho đời hoa thơm và trái
ngọt.
Những chuyện viết về các cuộc chiến tranh,
7 Promise Land-Đất hứa, là từ được dùng lần đầu trong kinh
thánh.
14
trong đó người ta thường suy tôn các anh hùng.
BÓNG NƯỚC HỒNG KÔNG
viết về những người vượt biên sang Hồng Kông,
không có các anh hùng mà chỉ có các sự kiện,
khi bi thương, khi khốc liệt. Trong suốt thời gian
kéo dài từ năm 1975 đến những năm 1997 của
thế kỷ 20 ), UNHCR(8) lập ra các trại tị nạn ở đó
để tiếp nhận rồi sau đó dàn xếp với một số quốc
gia giầu có để đưa họ đến định cư lâu dài. Quá
trình này đã đưa người Việt đi rải rác khắp mọi
nơi trên thế giới. Ở Hồng Kông, có thời kỳ cao
điểm người ta phải tiếp nhận hàng chục thuyền
mỗi ngày. Tổng số người trong các trại thậm chí
lên đến hàng chục nghìn người.
8 UNHCR là viết tắt của cụm từ United Nation High
Commission for Refugees, là cao ủy về người tị nạn của liên
hiệp quốc.
15
Các tư liệu của UNHCR có ghi lại tương đối đầy
đủ những diễn biến phức tạp của quá trình này.
Khác với tư liệu của UNHCR,
BÓNG NƯỚC HỒNG KÔNG
không phải cuốn biên niên sử, và cũng không có
tham vọng mô phỏng lại toàn bộ tư liệu, mà chỉ
xây dựng
những câu chuyện không có thật
để mô tả một phần sự thật
về cuộc di dân lịch sử sau 30-4 -1975.
16
Các bi kịch của W. Shakespeare(9) hầu hết đều
liên quan đến thịnh-suy của các vương triểu, còn
bi kịch trong BÓNG NƯỚC HỒNG KÔNG phản
ánh sự bất khuất, kiên cường của tinh thần Việt,
viên ngọc vẫn còn sau mỗi cuộc bể-dâu(10). Mỗi
cái chết bi thương của một nhân vật đều gắn
liền với sự tỏa sáng của một phong cách, một
nét rất riêng của người Việt.
X
X X
9 William Shakespeare là nhà viết kịch nổi tiếng người Anh.
Rửa tội lần đầu ngày 26 tháng 4 năm 1564, lập nghiệp ở
London, mất ngày 23 tháng 4 năm 1616 tại Stratford-Upon-
Avon.
10 Điển cố Trung Hoa, Nguyễn Du nhắc tới trong Truyện
Kiều:
‘’Trải qua một cuộc bể dâu, những điều trông thấy mà
đau đớn lòng’’, việc bãi biển biến thành nường dâu là hình
ảnh ẩn dụ của một cuộc cách mạng, và cuộc cách mạng nào
cũng để lại những hậu quả đâu đớn, không thể làm vừa lòng
phe này mà không làm mất lòng phe đối kháng.
17
Các nhân vật hầu hết đều có xuất thân khác
nhau, trải qua những bi kịch khác nhau trước khi
cùng đến Hồng Kông.
Kiên là một trong những nhân vật đi suốt câu
chuyện. Có thể coi việc anh tốt nghiệp Đại Học
và cưới vợ là mốc đầu tiên, vào năm 1970, và
cuối cùng là năm 2000.
Anh được chứng kiến, được nghe và can thiệp
vào nhiều sự việc của người Việt trong trại.
Trước đó, anh đã chứng kiến chiến tranh và sự
kết thúc của cuộc chiến. Rồi anh cũng chứng
kiến cuộc chiến tranh biên giới với Trung-Việt.
Trên đường sang Hồng Kông, anh được chứng
kiến cuộc sống cơ cực và cảnh chết trên thuyền.
Người gắn bó với đời sống tinh thần của Kiên là
An. Cô là người biết yêu chung thủy, nồng nàn.
Sống can đảm đầy nghị lực, giải quyết công việc
khôn ngoan, quyết đoán. Cô còn sống vì không
18
có lý do để chết, nhưng ai cũng có thể hình
dung được tình yêu trong cô sẽ héo hắt, bi lụy
thế nào.
Hạ, Đầy là một cặp vợ chồng hạnh phúc, mái
ấm của họ là niềm mơ ước của nhiều người. Cái
chết bất ngờ đau đớn của Hạ dẫn đến sự ra đi
của Đầy. Cùng với vô số cái chết nơi biển sâu,
cái chết của Đầy lại mang một nét nhân văn
khác.
Trên công trường xây dựng, vì cứu một người
bạn(11) mà chết, đó là Minh. Anh chết bi mà
không tráng như người khác, nhưng những gì
anh để lại cho đời đủ làm ấm lòng bè bạn.
Út Thường, giống như Kiên, là một nhân vật gắn
liền với nhiều sự kiện quan trọng của Việt nam.
Anh là chàng thủy quân-lục chiến sy tình, hai lần
ôm xác người yêu, và cuối cùng không chịu nổi
11 Khi cứu Hùng, Minh chưa biết đó là em mình.
19
bức xúc nội tâm nên phải tự thiêu. Ngọc Lan,
mối tình đầu của Thường, bị bắn trong khi tầu
công an biên phòng Việt Nam truy đuổi, chết
trên thuyền. Ngân là một cô bé ngây thơ nhất
trại, Thường si mê nàng như chưa từng yêu bao
giờ, khi bị đốt trại nàng được Thường cứu nhưng
không thoát, cũng chết trên tay chàng. Cái chết
của Ngọc Lan và Ngân là tiền đề cho cái chết bi
tráng của Thường trong ngọn lửa.
Huệ không nằm trong số những người vượt biên
đi Hồng Kông, nhưng những chuyện xẩy ra liên
quan đến cô là cơ sở mà trên đó nẩy sinh nhiều
tình tiết khác nhau dẫn đến bi kịch sau này. Đây
cũng là bối cảnh của xã hội Việt Nam bấy giờ.
Huệ ra đi, thân xác vùi sâu trong vực thẳm,
nhưng nàng siêu thoát mang theo nhân cách
trong suốt, một phần quan trọng của nhân cách
phụ nữ Việt.
Ngoài ra còn có các nhân vật như Ba Sơn,
20
Nguyệt- Hùng Sẹo- Oanh, Hà Còi,v.v góp phần
làm cho bức tranh mang nhiều tính hiện thực
hơn. Họ không có cơ hội để thể hiên tính cách
của mình nhưng họ vẫn còn sống sau những
biến cố quan trọng. Đọc giả có quyền suy diễn
về tương lai của họ theo cách của riêng mình.
X
X x
Có nhiều người, nhất là những người trong
nước, không thích cách dùng một số từ có tính
nhạy cảm cao của cuốn sách này. Nhưng nếu
thay đổi thì hình ảnh xã hội thời đó sẽ bị méo
mó, vì vào thời đó, nhiều người hay dùng từ như
thế. Cán bộ hay bộ đội cộng sản được gọi là
Việt cộng, người ta cho rằng cách nói ấy có tính
miệt thị cao. Kiên là một nhân vật có bố mẹ là
cán bộ cộng sản, anh vẫn gọi bố mẹ mình là
21
''Việt Cộng''. Ngay cả khi phỏng vấn xin VISA về
Việt Nam, anh vẫn nói ''... tôi biết họ là Việt
cộng''.
Chữ ''Việt cộng'' là cách viết tắt của ''Cộng sản
Việt nam'', cũng như ''Trung cộng'' là ''Cộng sản
Trung Quốc'', từ này đã được các nhà báo ở
Miền Nam trước 1975 sử dụng hàng ngày và
phổ biến. Qua lăng kính của những người thâm
thù cộng sản, ''Việt Cộng'' méo mó đi thành một
từ có tính đả kích cao, điều nực cười là nó cũng
bị méo mó như thế đối với những người yêu
cộng sản.
Người cộng sản đáng kính nhất thế giới là ông
Karl Mark(12) đã qua đời từ lâu lắm, ngay cả Liên
12 K. Mark ( 1818-1883)là nhà triết học, chủ tịch Quốc tế
cộng sản đầu tiên, tác giả của bộ Tư bản luận. Được coi là
người tiên phong trong việc phát triển chủ nghĩa cộng sản.
Ông là người Đức, bị trục xuất sang Anh và thành danh ở đó.
22
Bang Xô Viết, là nơi vườn hoa cộng sản nở rộ
nhất, cũng không còn. Thế mà hai chữ ''cộng
sản'' vẫn còn vang lên một âm hưởng đặc trưng
rất rõ. Vậy có thể cảm khái rằng, tiếng tăm, uy
tín của một học thuyết mà có sức sống mãnh liệt
như thế kể ra không nhiều.
Khi sinh thời, Mark chưa hề nhắc đến Việt Nam,
chắc ông đã không thể hy vọng rằng người Việt
lại duy trì và phát triển học thuyết của mình đến
ngày hôm nay. Nếu có cuộc trưng cầu dân ý,
những người chống cộng Việt Nam chưa hẳn đã
chiếm ưu thế. Kể cũng đáng tò mò, khi có dịp
nhất định tôi sẽ ghé London thăm Đại Học Cộng
Sản xem có ai là người Việt đã từng theo học ở
đây.
Có một số người trong nước lại hay dùng từ
''Tên'' thay cho từ ''Ông'' đối với những người
không thuộc phe cánh của mình, nhưng trong
cuốn sách này các ‘’ông’’ vẫn được gọi bằng
ông. Vì tác giả của cuốn sách này không có
23
quan điểm chính trị riêng, không nhìn vào môi
trường đó để viết mà chỉ dựa trên nền tảng tư
tưởng của người Việt nói chung. Ai đó được một
số người hay thậm chí một người tôn trọng thì
cuốn sách cũng không thể tỏ thái độ coi thường.
Ngày 30-4-75 là ngày có giá trị lịch sử cao, là
ngày thịnh của phe này và suy của phe kia.
Những người thâm thù cộng sản thì gọi là ‘’ngày
mất miền Nam’’, còn người khác thì gọi là ‘’ngày
giải phòng’’. Ông Nguyễn Cao Kỳ thì thừa nhận
chính phủ của ông không thống nhất được nước
nhà, nên bên kia làm được cũng tốt. Còn nhiều
người thì vẫn cay cú suốt mấy chục năm.
Xã hội là thế, người ta đã chẳng nói: thế gian,
chín người, mười ý, đó sao?! Nhưng nói chung
vào thời đó, người ta vẫn gọi là ngày giải phóng
miền Nam. Tôi tôn trọng giá trị lịch sử của nó.
Nếu quý vị nào vì vậy mà bức xúc, xin hãy hình
dung trước mắt mình là 2 vận động viên, người
đứng cao hơn được nhận huy chương vàng, còn
24
người kia là huy chương bạc. Cả hai cùng vui vẻ
chấp nhận đẳng cầp của mình. Ngược lại, xin trả
cuốn sách về chỗ của nó trên giá. Khi nào lòng
vị tha, tính nhân văn, tinh thần Việt trong lòng
mình đủ lớn, lại lấy ra đọc.
X
X X
Những người di tản sau năm 75 hầu hết đều
định cư ở các nước nói tiếng Anh như Mỹ, Anh,
Úc hay Tân Tây Lan, Canada, chỉ có một số ít
định cư ở các nước khác. Vì thế ngôn từ nếu có
lai tạp cũng chỉ nằm trong phạm vi Anh-Việt. Khi
có người nước ngoài thì nước Úc được viết là
Australia, ngược lại sẽ chỉ là Úc. Tương tự, New
Zealand sẽ là Tân Tây Lan.
Trong các gia đình người Việt ở các nước nói
tiếng Anh, người ta hay dùng từ Anh lẫn vào
thay cho những từ Việt mà họ bị thiếu, nên tôi đã
cố gắng hết sức để hạn chế những hoạt cảnh
25
đó, nhưng hoạt cảnh cuối cùng xẩy ra giữa hai
vợ chồng Kiên-Lan thì không thể Việt hóa được.
Vì nếu Việt hóa thì sẽ đồng hóa hai người với
hai cá tính khác biệt.
Họ là hai người bạn, học với nhau từ nhỏ, là vợ
chồng mấy chục năm, nhưng họ vẫn kiên quyết
'' nằm chung nhưng không hòa đồng''. Đó cũng
là phong cách riêng của những người có cá tính
mạnh mẽ lại đồng thời có trí thức cao.
Vậy nên, không vì thế mà nghĩ rằng Tiến Sỹ
Xuân Lan mất gốc. Bà chưa bao giờ nói ghét
hay chỉ trích ai. Bà nói tiếng Anh, tiêu tiền Mỹ,
nhưng vẫn là người Việt.
X
X X
Sau những tấn bi kịch đau lòng diễn ra ở các trại
tị nạn người Việt ở Hồng Kông, những cán bộ
của UNHCR, các nhà báo và hoạt động xã hội
đều đau lòng loan tin làm cho nhiều người trên
26
thế giới phải rơi lệ.
Tôi rất tiếc là mặc dù đã cố gắng hết sức nhưng
những gì được miêu tả trong chuyện vẫn còn rất
xa với thực tế đã diễn ra ngày ấy.
Hy vọng các bạn đọc giả có những giây phút thư
thái, có thể cảm thấy hơi buồn nhưng không thể
không thấy tự hào mình là người Việt, là con của
một dân tộc có ý chí bất khuất, không những chỉ
trước cường quyền mà còn trước cả những thế
lực vô hình siêu nhiên.
Đặng Hoàng Văn

[Poupi]

MỤC LỤC
· Chương I - Ngày về miền Trung:
Sau khi tốt nghiệp thủy quân lục chiến, Út
Thường trở về nhà. ,
· Chương II- Đêm đầu tiên: Trong
đêm đầu tiên cúp điện luân phiên ở Hải
phòng, án mạng xẩy ra.,
· Chương III- Lên đường: Là sỹ
quan Việt nam cộng hòa, Kiên lao động
cải tạo ở một trại cải huấn. Anh đào tẩu,
trốn trại để đi Hồng Kong theo đường bộ
qua Trung Quốc.,
· Chương IV- Vợ con liệt sỹ: An yêu
Kiên từ khi còn là cán bộ của trại cải
huấn. Khi Kiên đào tẩu để đi vượt biên,
Nàng xin ra quân, sống ở một vùng quê
xa lạ dưới danh nghĩa vợ liệt sỹ.
· Chương V- Hai anh em: Huệ là con
nuôi ông Hai, tốt nghiệp văn khoa Sài
gòn.,
48
· Chương VI - Đi kinh tế mới: Sau
30-4-75, một trong hàng loạt biện pháp
của chính quyền quân quản Sài gòn là
đưa bớt dân thành phố đi về nông thôn-
Kinh tế mới ,
· ChươngVII- Sóng gió Nha Trang:
Ba Sơn, Út Thường, Ngô Vũ Hà cùng
Ngọc Lan vượt biên.,
· Chương VII- Thoát:
49
Chương I
NGÀY VỀ MIỀN TRUNG
<<<>>>
NGÀY TỐT NGHIỆP
Chỉ còn chưa đầy một tiếng đồng hồ nữa là
mình lại được trở về mảnh đất mà mình yêu quý,
nơi đó có Ba Mẹ, có Ngọc Lan dưới bóng dừa
thướt tha, có hàng dương xanh ngắt, có mũi
Sơn Trà chăm chỉ ngày đêm vươn ra khơi. Phi
cơ đã giảm tốc độ từ lâu rồi, dưới chân mình bây
giờ là Nha trang có Cam ranh trong như ngọc.
Phía trước là những đụn mây đang đùn lên rồi
ôm lấy năm ngọn núi hùng vỹ của Đà nẵng. Dẫy
Ngũ Hành Sơn đằng kia có bao điều huyền
hoặc, mây mù thế này mà chui lên cổng trời(13)
13 Cổng trời là một khe hẹp chỉ vừa một người chui qua, khe
này do hai hòn đá to tạo ra, dọc theo một đường mòn leo lên
50
thì thú biết bao.
Tranh thủ trời mù ta lấy lá cây hóa trang thành
ông thần gác cổng đòi tiền mãi lộ(14) của bọn
khác, úi chà, túi đầy tiền. Nhưng không phải, cái
gì thế này, chúng nó lừa mình à, xem lại toàn là
lá cây. Chúng mày nhạo báng tao à, Thường
vác gậy như ý của Tôn Hành Giả đuổi đánh bọn
trẻ dám lừa mình, chúng chạy tản mỗi đứa một
hướng rồi hát nhạo: Lêu lêu, áo lá, mũ lá, tiền
cũng là lá.
Chẳng đánh được ai, hắn giận sôi lên bóp nát túi
tiền toàn là lá, bất chợt bàn tay chạm phải một
cái gì trơn láng, rất cứng. Thường bừng tỉnh sau
một giấc mơ tuyệt đẹp về thời thơ ấu, vừa luyến
tiếc tay vừa mân mê cái vòng ngọc gói trong
chiếc khăn mùi xoa vẫn còn nguyên mùi hoa lan
đỉnh núi.
14 Mẵi lộ, tiếng Anh gọi là TOLL, người đi đường phải trả
khi đi qua cầu hay một đoạn đường nào đó.
51
thơm nức.
Sinh ra trên thành phố cảng, lớn lên cùng sóng,
gió và cát bụi miền trung, nay lại được huấn
luyện làm thủy quân lục chiến(15). Sau 10 tháng
huấn luyện, mình đã thay đổi, sẽ xuất hiện trước
ba má thế nào, bà sẽ ôm chầm lấy mình và nhấc
bổng mình lên như khi xưa.
Thường đang lim dim hình dung ra dáng mẹ gầy
gò trong chiếc áo bà ba chờ con nơi phi trường,
còn ba thì sẽ bắt tay mình như bắt tay một người
bạn chứ? Bỗng nghe tiếng ''ịch'' dưới chân,
Thường bị bứt ra khỏi những hình ảnh về người
mẹ rất trìu mến, rất Việt. Máy bay đã hạ cánh
xuống phi trường Đà nẵng, tiếng loa phát thanh
loẹt xoẹt hướng dẫn mọi người đi ra, không
quên hành lý.
Có mặt nơi phi trường đón Thường không phải
là ông bà già ăn mặc nâu sồng như trong hình
dung thô thiển bấy lâu của anh mà là một quý
15 Lính thủy đánh bộ, một binh chủng đặc biệt của quân đội.
52
ông vận đồ tây, một quý bà búi tốc cao, cổ đeo
một chuỗi hạt cườm đắt tiền, vận áo dài thêu.
Bà xuất thân trong một gia đình giầu có ở Huế,
từ trước tới nay Thường ít quan tâm tới xuất
thân của mẹ mình. Trước mặt bà là một người
cao lớn, mặc đồ lính rằn ri, da đen sạm, Thường
đeo kính râm đậm giả bộ không nhìn thấy mẹ,
nhưng không qua được mắt bà, bà ào ra gọi lớn:
-Thằng Út,.
Anh cũng không kìm được lòng mình sau gần 1
năm xa mẹ. Thường ngồi thụp xuống trước thân
hình thấp bé của mẹ mình, hai mẹ con cứ quấn
mãi bên nhau, bà sờ nắn từ đầu đến chân, rồi
bóp đôi vai hộ pháp cứng rắn của con:
-Mèng đét ơi(16), tính lừa má sao con!
16 Thay cho cảm xúc: Úi chà, hay Ái chà. Đây là cách nói
của người Nam, người miền Trung dùng chữ này khi đùa vui.
53
Bà vồn vã, quên cả sự có mặt của chồng và cô
‘’hoa khôi’’ phố huyện đang đứng đằng kia, họ
lặng lẽ nhìn như chia sẻ niềm vui với hai mẹ con
bà. Dù có ăn mặc theo cách nào thì bà mẹ Việt
nam vẫn như thế, mới xa con có gần một năm
mà như cả một thế kỷ.
-Ba vẫn khỏe?-Bắt tay cha mình rồi Thường
không quên hỏi xã giao.
-Má anh khỏe được rồi, hỏi tui làm chi?!-Ông
bao giờ cũng ''mát mẻ'' vậy- Chị hai anh hỏi
thăm đó.
-Ủa, vậy chị hai có gửi thư hả ba?
-Có chứ sao không, tưởng anh đi luôn nên tui
cũng tính toán cho riêng mình một chút.
Thường hiểu sự ý nhị trong cha mình. Má nghe
vậy chỉ cười. Ba đúng là một người thâm thúy.
Xưa nay Thường không dám cãi ông bao giờ,
cùng lắm là lục bục trong miệng rồi thôi. Anh chỉ
kế thừa ông cái sức vóc, sự nhanh nhẹn trong
54
võ thuật, còn trí tuệ thì ông vẫn giữ cho riêng
mình.
55

[Poupi]

ĐI LÍNH
Kể từ cuối những năm 50, khi ông Diệm
chính thức được người Mỹ công nhận trên
cương vị tổng thống, người Việt tự hiểu rằng
việc đổ máu là không thể tránh khỏi, ông vốn là
một người cứng rắn, khó thương lượng. Những
ngâm khúc chinh phụ(17) sẽ lại râm ri, không biết
đến bao giờ. Đi lính hay trốn lính, là hai hành vi
mang tính chính trị rõ ràng, nổi cộm của cả một
thời, kéo dài suốt mấy chục năm trên toàn cõi
Việt Nam.
Mấy năm trước người ta đã đến nhà gọi đi lính
nhiều lần nhưng không được, ba Thường rất
ngang tàng, tội nghiệp cho những ai là học trò
của ông. Người ta đến động viên, có đầy đủ
quân quyền, vũ khí, thế mà ông chửi như chửi
con mình rồi mời đi, chỉ vì ông là người thân
cộng, luôn phản đối chiến tranh, lại là sư phụ
17 Chinh phụ ngâm: là một tác phẩm thơ, nói về thân phận
của người vợ trong thời loạn, lòng nặng đau khi tiễn chồng ra
biên ải.
57
của bọn họ.
Nhưng việc quân luôn luôn là việc công, tình
thầy trò chỉ là chuyện nhà. Động viên được
Thường là thành tích của chính quyền địa
phương, nên cấp trên hỗ trợ bằng cách gửi đến
một đại úy tâm lý chiến. Dù không phải là võ
sinh của ba Thường nhưng hắn cố tình gọi ông
là thầy xưng con rất ngọt:
-Con thừa nhận thầy không cho em nó đi lính là
có lý, con rất hiểu ý thầy. Đã từ rất lâu con
không hề ủng hộ cuộc chiến tranh này-hắn nhỏ
nhẹ tâm tình.
-Ông đại úy cứ dậy, tôi đang nghe-Ba Thường tỏ
ra phòng thủ.
-Dạ không dám-hắn tiếp bằng giọng Bắc rặt(18)-
như thầy thấy đấy, có rất nhiều người gốc Bắc
như con đang là lính ở bên này. Còn bên kia
nghe nói họ nhà con đều là lính cả, ấy nhầm, bộ
18 Rặt, là thuần khiết, không pha tạp.
58
đội chứ, thế nào chả có ngày đối đầu nhau, thầy
nghĩ thế không phải là nồi da xáo thịt là gì?! Kể
ra Việt cộng họ có phần đúng.
Ba Thường rất khó chịu về cách nói chuyện
không đâu vào đâu của hắn, hình như hắn tán
gẫu với mình, ông ngồi ngả hẳn ra so-fa rồi bắt
đầu tranh luận.
-Ông đại úy không nói quá lên đấy chứ? À mà
Việt cộng họ nói về chuyện này thế nào cà(19)?
-À, chuyện ở hội nghị Paris(20) ấy mà, bà Bình
thì chỉ cần người Mỹ rút quân và hứa không can
thiệp chuyện nội bộ của người Việt nam. Nhưng
người Mỹ thì chưa muốn vì sợ ông Thiệu không
đấu lại bà Bình.
19 ‘’Thế nào hả’’-theo tiếng địa phương.
20 The Paris Peace Accord, ký ngày 27 tháng Giêng năm
1973 tại Paris, thủ đô nước cộng hòa Pháp. Hiệp định ký kết
giữa các bên Hoa Kỳ, Việt Nam Dân chủ cộng hòa (Hà nội),
Việt Nam Cộng Hòa ( Sài gòn). Bà Nguyễn Thị Bình thay
mặt cho chính phủ lâm thời Miền Nam VN, nguyên là phó
chủ tịch nước Việt Nam.
59
-Thế sao? Mà bà Bình là người ở đâu, làm sao
ông biết bà ấy?
Ông tỏ ra quan tâm hơn, về chính trị mặc dù ông
không hiểu sâu lắm, nhưng theo dõi hàng ngày
nên nghe nói đến chuyện này ông cảm thấy
phấn chấn.
-Bà ấy là người...đâu ở Bến tre thì phải. Xin
thầy, bài này con chưa thuộc ạ -Hắn muốn làm
cho ông cười và bớt căng thẳng, nhưng chỉ có
đám lính đi theo cười to nên hắn quắc mắt bảo
chúng yên.
-Thế bà ấy là Việt cộng à?-Ông vẫn lạnh lùng
chất vấn hắn.
-Vâng thưa thầy-hắn cũng tỏ ra hăng hơn-bà ấy
là một Việt cộng rất xuất sắc, nên con tin là sẽ
chấm dứt chiến tranh sớm thôi-Hắn vẫn dùng
chiêu cũ.
60
-Vậy sao? Thế các ông bắt lính thêm để làm
quái gì?
Ông tính hạ đo ván hắn, nhưng quả không dễ.
-Thưa thầy, nếu thầy cho phép, con xin nói
những điều có thể thầy chưa nghe bao giờ-Hắn
đổi chiêu thức.
-Ông đại úy cứ dậy-Ông vẫn tự tin và gai góc
như cũ.
-Thưa thầy, cuộc chiến nào cũng có tổn thất, tất
nhiên ở cả hai phía. Nhưng trong các cuộc chiến
tranh huynh đệ tương tàn(21), tổn thất nghiêm
trọng hơn cả là..., đó là mất nước.
Hắn dở chiêu ruột ra, ông giật mình, chăm chú
hơn. Hắn tiếp:
-Bọn ngoại xâm chỉ chờ cơ hội hai bên tàn sát
nhau đến kiệt quệ là nhẩy vào.
21Huynh đệ tương tàn: anh em trong nhà tàn sát lẫn nhau.
61
Hắn chờ đợi, ba Thường phản ứng:
-Ông đại úy dậy phải, nhưng ''thằng kia'' không
phải thằng Mỹ thì là thằng quái nào.
Ba Thường quyết liệt, ông tính hạ hắn và toan
đứng dậy. Cả nhà Thường ồ lên, nghĩ là kết thúc
cuộc thương thuyết ngay, nhưng hắn không phải
người dễ từ bỏ mục đích chính của mình.
-Thưa thầy thằng Mỹ thì ai cũng thấy, nhưng
thằng khác thì đang núp rất kín, đáng sợ đấy.
Thưa thầy, về lý thuyết là nếu cứ nước đến chân
mới nhẩy thì thầy trò mình chết hết, gay lắm.
-Lý thuyết của ông hay đấy, nghe như sáu
câu(22). Còn thực ra thì sao ông đại úy?
Thường ngây thơ, thấy hắn dai như đỉa lại học
rộng, cứ tưởng phen này ba mình thua hắn, ông
giỏi thật, vẫn còn tiếp. Thường thán phục ông
22Sáu câu vọng cổ Nam Bộ, nghe rất mùi mẫn.
62
thực sự.
-Dạ, thực ra là thế này ạ. Hiện nay Trung Hoa
đang có quan hệ mật thiết với Việt cộng, trước
đây họ đã từng có ý đồ mang quân sang miền
Nam Việt nam, thời ông Hồ Chí Minh còn sống,
mưu đồ của họ không qua được mắt ông Hồ nên
lại thôi. Họ tạm ngưng nhưng âm mưu thì vẫn
còn đấy, thầy nghĩ nguy cơ mất nước chẳng cao
là gì?.
-Thôi được, lý thuyết của ông nhiều quá. Tôi tạm
thua, nhưng không muốn thằng Út nhà tôi cầm
súng, ông tính sao đại úy?
Mặc dù bỏ dở trung học nhưng khi nghe hắn nói
đến ông Hồ Chí Minh, nhìn nét mặt ba mình giãn
ra, Thường cũng thấy mình phải đi lính trong đợt
này.
Ông ít được nghe về lý luận chiến tranh, nay
thấy hắn hoa môi múa mép một lúc kể cũng có
63
lý, hắn lại còn biết cả chuyện cụ Hồ nữa, ông dịu
dần rồi thỏa hiệp. Hắn hứa là cho Thường đi
nước ngoài học về kỹ thuật tàu thủy, không hề
đụng chạm đến vũ khí, không bao giờ giết
người, hắn cũng thừa nhận rằng cuộc chiến nồi
da xáo thịt này quả là không có tính người.
Ba Thường đồng ý cho con đi lính trên cơ sở lời
hứa danh dự của hắn, hy vọng con mình có một
cái nghề để kiếm sống sau này.
Bọn lính đi theo đại úy hôm ấy cũng được nghe
những bài học rất chí lý về nhân văn, và cả về
chiến tranh nữa, chúng phục lăn. Từ khi đại úy
Kiên về nhận công tác dân vận vùng này, đây là
lần đầu tiên chúng được chứng kiến sự xuất sắc
trong nghề tâm lý chiến, thảo nào hắn chưa học
đã tốt nghiệp, lại lên chức nhanh đến như vậy.

[Poupi]

NGỌC LAN
Cùng sinh ra ở miền Trung của nắng và gió, lớn
lên trong gian truân và tang tóc của chiến tranh,
nhưng Ngọc Lan 17 vẫn như hoa tươi mới nở
đang khoe sắc xuân thì. Còn Út Thường của
miền Trung nay mới 23 mà đã dạn dầy trong lao
động, trông anh như một người trưởng thành
không có tuổi.
Là con của một võ sư, sống trong lòng Miền
Nam với ông Thiệu mà lại yêu cộng sản, nhưng
Út Thường vẫn là một người trung dung, không
theo một trường phái chính trị nào, chỉ biết lao
động để nuôi cha mẹ. Tuy nhiên, cuộc sống
không màu sắc chẳng thể kéo dài mãi, và rồi
vẫn phải đi lính để phục vụ cho một chế độ
chính trị.
Sau khi hàn huyên với cha mẹ, Thường đi thăm
gia đình Ngọc Lan ở huyện Hòa Vang, đó là một
trong những cứ điểm quan trọng của Việt cộng,
65
đã từng có những trận giao tranh vô cùng ác liệt
giữa hai phía.
Cha nàng là Việt cộng lâu năm, ông không bị lộ
tông tích cũng một phần nhờ sự giúp đỡ, bảo
bọc của cha mẹ Thường. Hai gia đình gắn kết
với nhau từ khi Ngọc Lan còn để chỏm. Mỗi khi
trong quê có hiện tượng căng thẳng, ông lại ra
Đà nẵng trú ngụ nhà Thường. Ở thành phố lớn
nhiều khi rất an toàn, ngược lại với những gì mà
nhiều người vẫn suy tưởng.
Ngọc Lan được thừa hưởng nhan sắc trời cho
của mẹ, đôi lông mày nàng cong đều dài đến tận
đuôi mắt, mái tóc đen nhánh thướt tha ôm lấy
khuôn mặt trái xoan thanh tú. Lần đầu gặp là
hôm Thường đưa ba của Ngọc Lan từ Đà Nẵng
trở về sau gần 2 tuần trú ngụ ngoài ấy. Cô bé
mới 13 mà đã như một bông hoa dại khoe sắc,
Thường mê mẩn không muốn về, cứ hễ có cơ
hội là xoắn xuýt bên nàng. Năm ngày sau, mẹ
Thường phải vào tận nơi tìm. Khi đó Thường
66
mới 18, mẹ ngọc Lan chỉ nghĩ là chuyện của trẻ
con nên cứ đùa cho vui:
-Chị để thằng Út ở lại, làm rẫy cho nhà tôi 3 năm
nuôi em ăn học, rồi… em cũng lớn là vừa.
Mới nghe, Ngọc Lan xấu hổ(23) chạy sang hàng
xóm đến đêm mới về, còn Thường thì tưởng
thật mừng quá, nằng nặc đòi ở lại.
Năm nay nàng đã 17 rồi, đang thì khoe sắc,
được đi với nàng về quê, Thường tự hào lắm.
Còn nàng, suốt dọc đường chỉ ôm ấp nâng niu
cánh tay hộ pháp của chàng, nó mập như cái
bắp vế người ta. Còn Thường, ông Hộ Pháp(24)
nâu sậm, to lớn như một vận động viên đấm
bốc, luôn luôn đưa một bàn tay ra để che chắn
không cho ánh nắng chiếu vào khuôn mặt trắng
hồng của nàng.
Về đến nhà, bà con xóm làng kéo nhau tới đông
23‘’shy’’, có nhiều nơi gọi là mắc cỡ.
24Hai bức tượng lớn trước cửa chùa, một đại diện cho Ác,
một đại diên cho Thiện.
67
như hội, hai thằng em Ngọc Lan cũng cứ bám
lấy Thường, hết xoa lại nắn, cuối cùng chúng
đấm thử mấy cái rồi kêu đau tay quá, khóc bù lu
bù loa.
Ở làng hầu hết họ đều biết Thường và hai gia
đình từ lâu, họ cũng thừa biết Thường chỉ muốn
đi học nước ngoài chứ không bao giờ đi lính
thật. Người cuối cùng đến chào Thường là ông
Cữ, cậu ruột Ngọc Lan, ông sờ nắn đôi vai vạm
vỡ rồi khen Thường khỏe mạnh, người thế này
làm gì chẳng được, bây giờ sắp hết chiến tranh
rồi, đi học tập ở nước ngoài cho biết rồi về lo
lắng cho cha mẹ chứ đánh nhau với ai nữa.
Câu nói cuối cùng của ông đã in sâu vào tâm trí
của Thường, châm ngòi cho một sự sang trang
quan trọng trong cuộc đời anh.
Sau khi chia tay Ngọc Lan, Thường viết mấy
dòng cho ba mẹ rồi đi thẳng xuống Nha Trang.
Ở đó anh được một chủ tầu cá nhận vào làm
với mức lương tương đối cao. Anh đi ra khơi xa,
68
thỉnh thoảng mới về đất liền, thậm chí chỉ ghé
thăm ba mẹ trong vài phút. Gia đình Ngọc Lan
rất mừng và cũng an tâm nữa, nếu tiếp tục đi
lính thì không biết ra sao vì đâu đó vẫn còn tiếng
súng.
Hồi tháng 3 năm 1975, ở Đà nẵng người Mỹ đã
rút quân, thay vào đó là chính quyền quân quản
của Việt cộng. Thường chớp lấy cơ hội tính vòi
vĩnh, để xem bây giờ ‘’ông già ngang bướng’’
còn cản nữa không. Con mình thì không quan
tâm, chỉ suốt ngày nghĩ về Việt cộng, về chiến
tranh, anh vẫn hậm hực như thế từ lâu.
Thường về hẳn nhà, đòi ba mẹ chuẩn bị đám
cưới. Bây giờ giải phóng rồi, chính quyền là của
cách mạng rồi, ba mẹ còn chờ gì nữa? Chúng
con cứ lấy nhau. Thường bền bỉ đòi hỏi như vậy
suốt mấy ngày đêm.
Cả đời chỉ mong cộng sản về, nay không có lý
do gì bắt ông phải vội vàng. Hàng ngày ông vẫn
mở đài Hà nội để theo dõi tình hình chiến sự.
69
Giao tranh đang rất khốc liệt ở cửa ngõ Sài gòn.
Nhìn vẻ phấn chấn ấy người ta tưởng như
không ai yêu cộng sản bằng ông.
Sau 30-4 cả miền Nam nằm trong tay Việt cộng,
không còn giao tranh nữa, nhưng vật giá leo
thang chóng mặt, của cải nhà Thường dần dần
ra đi hết, ngày 2 bữa cơm cũng phải tính toán so
đo. Thế là đám cưới Út Thường -Ngọc Lan vẫn
không tổ chức, chàng lại ra khơi. Những ngâm
khúc chinh phụ không còn nhưng một bến vắng
đợi thuyền vẫn vắng suốt những đêm thâu.

[Poupi]

CƠM BO-BO
‘’Cháu có duyên với nghề này lắm, được
con cá con tôm nó yêu là sống được, nó mà
ghét ai thì người đó lên bờ ngay. Có cháu mới
có chú hôm nay’’, mỗi khi có dịp là Ba Lu lại
khen Thường như thế, anh cũng vừa lòng với
cách đối xử của ông. Hàng tháng ông tự gửi tiền
về cho ba mẹ Thường ngoài Đà Nẵng.
Từ khi có Thường, ông Ba Lu vui vẻ, nhàn hạ
thấy rõ, trông ông mãn nguyện lắm, ông vẫn nói
nhờ số đỏ nên gặp Thường. Ông quý anh như
con mình.
Nhưng ngặt nỗi gần đây, những gì thấy ngoài
khơi làm Thường lo lắng, đôi khi còn sợ hãi nữa.
Không lo, không sợ sao được khi thấy xác người
cứ từ ngoài khơi xa trôi về. Có đêm vừa mới
tắp(25) vào một hòn đảo nhỏ tính nghỉ ngơi, tránh
gió, thì phải vội vã tăng hết tốc độ chuồn thẳng.
25Tạm ngừng (stop over), hay có ý định dừng ở một nơi nào
đó.
71
Người ta hỏi thì anh chỉ trả lời chỗ ấy có âm khí
nặng nề. Nhiều người đi biển lâu ngày nhưng
không phân biệt được sự khác nhau giữa mùi cá
chết với mùi xác người, nhưng anh thì phân biệt
rất rõ.
Càng ngày Thường càng băn khoăn, không hiểu
chuyện gì xẩy ra, tại sao lại tự tử ngoài khơi
nhiều như thế. Bỗng dưng anh thấy lo cho gia
đình, lo cho Ngọc Lan, rồi quyết định nghỉ vài
ngày về thăm nàng.
Ngọc Lan mừng quýnh vì đã gần 6 tháng không
gặp Thường, anh đen giòn ra, gầy đi nhiều
nhưng vẫn khỏe mạnh và rắn chắc như ngày
nào.
Ba mẹ Ngọc Lan đều vắng nhà, các em cũng ở
trên rẫy hết, chắc cũng còn lâu mới về tới.
Ngọc Lan ở nhà vì hôm ấy có việc của xã, biết
Thường đi xa về có thể đói bụng nên nàng luộc
khoai mỳ mời Thường, còn thêm món tôm luộc,
72
tôm lấy từ mớ tôm do Thường mang về biếu ba
mẹ Lan. Sau rồi nàng nhận ra rằng khoai mỳ ăn
với tôm luộc thì quả là một sự phỉ báng vào cái
tinh tế của ẩm thực, dù đây là gia đình. Nhưng
loay hoay mãi cũng chẳng nghĩ thêm được món
gì, nàng đành luộc (26)bo-bo lên cho Thường.
Đã lâu không về đất liền, cuộc sống với sông
nước làm anh xa cách với những hiện thực đời
sống xã hội hiện tại. Người Việt xưa nay nói đến
bữa ăn là người ta nghĩ ngay đến cơm, đến
cháo chứ không phải bo-bo. Bữa bo-bo với tôm
luộc chấm mắm Phan Thiết đã góp phần làm
bùng lên ngọn lửa giận dữ trong con người vốn
chưa đủ chín chắn và kiên nhẫn của Thường.
Buồn! Thật buồn nhưng rồi cũng ăn cho qua
bữa. Lâu ngày gặp lại nhau mà vui chẳng được
bao lâu, lại phải suy tư, đắn đo cho số phận.
Chưa ăn xong bữa mà đã như no tận cổ, nỗi xót
xa, ấm ức từ đâu dồn về không có cách nào
26Bo-bo là lúa mì chưa chế biến, các nước châu Âu viện trợ
trong thời gian này để cứu đói cho toàn quốc.
73
nguôi được. Sẵn có cây sào tốt đang dựng ở
sân nhà(27), Thường xuống bếp lấy cây rựa giắt
vào lưng quần, cầm đầu cây sào nhún thử, rồi
thoắt một cái anh đã ngồi trên ngọn một cây
dừa.
Với cây rựa trên tay, anh ra sức chặt, hết quả
già, quả non rồi lá dừa rơi xuống ào ào. Ngọc
Lan còn nhỏ tuổi nhưng cũng hiểu Thường đang
cần xả bớt sự căng thẳng, sự bức xúc trong
người mình, nàng chỉ ngồi bưng mặt khóc nức
nở trong khi Thường còn đang ngồi trên ngọn
cây dừa trơ trọi. Một lúc sau, Thường nhẩy
xuống, khắp người trầy xước, máu chảy, Ngọc
Lan áp mình vào Thường rồi hai người cùng
khóc mãi không nguôi.
Họ đã sinh ra nhằm thời loạn lạc, yêu nhau trong
cảnh nghèo nàn, muốn có hạnh phúc có thể phải
quên đi những nhu cầu vật chất thông thường,
phải vượt qua những rào cản về văn hóa trần
27 Thường biết võ thuật nên dùng sào nhẩy lên cây dừa,
không dùng thang để leo.
74
tục, để hướng tới một khát vọng mang tính siêu
thực, một trạng thái phồn thực của duyên tình.

[Poupi]

Chương II
ĐÊM ĐẦU TIÊN
''Hải phòng đó hiên ngang chỉ biết ngẩng đầu.
Hải phòng đây hôm nay bố bảo, phải đốt đèn dầu
rực sáng. (28)Sánh vai cùng một vài ngọn nến leo
teo...''
-Chào chị Thu, cho điếu thuốc, rét quá !
Ông Túc đỗ bừa cái xích lô bên quán nước chè
nhà bà Thu rồi nhẩy ngay vào ngồi chồm hỗm
đưa tay vê vê chờ điếu thuốc lào. Bà Thu đã
nghe giọng ca thuốc lào của ông ta mấy chục
năm, chỉ liếc qua ông bạn già.
28Nguyên văn lời bài hát nổi tiếng về Hải Phòng là:
‘’Hải Phòng đó hiên ngang chỉ biết ngẩng đầu. Trong
trận đánh hôm nay kiên cường. Hải Phòng ơi hôm nay bé
nhỏ, mai ta sẽ lớn rộng dài, rực sang, sánh vai cùng Sài gòn
Đà nẵng …’’ Người dân Hải Phòng ai cũng yêu thích bài hát
này và tự cho phép mình chế biến thêm để làm niềm vui cho
mình và bạn bè mình.
77
Rít một hơi thật dài kêu như xé gió, rồi ông Túc
thở ra thật nhẹ nhàng như luyến tiếc làn khói,
ông rất biết thưởng thức. Nhấp một hớp trà nóng
rồi ông rề rà gợi chuyện, mà chỉ toàn chuyện để
quên ngày tháng thôi, ông vẫn bảo thế.
Mùa Hạ, Hải Phòng oi ả, mặt trời lặn từ lâu mà
vẫn còn hầm hập nóng, ngoài trời chẳng có mảy
may một ngọn gió nào. Sao đêm lấp ló hiện ra
ngày một nhiều, mọi người không chịu được
ngột ngạt trong nhà, đổ ra đường như ong vỡ tổ,
mà cũng chẳng thấy mát hơn trong nhà là mấy.
Muỗi bay từng đàn, lăn xả vào người ta như
không biết tiếc mạng sống của mình. Dân phố
tụm năm túm ba tán gẫu, họ đập muỗi đen đét,
rồi chỉ tay lên trời tranh luận, cãi vã. Người nói
chùm sao này là Bắc Đẩu, người nói chùm kia là
Gấu Trắng… Chín người mười ý, thế là râm ran
cả một góc phố. Bao năm qua, mấy khi người
thành phố lại nhìn thấy sao trời như hôm nay.
78
Quán bà Thu có vị trí rất tiện lợi, sát đầu cầu
Niệm, nhưng thực ra chả đông khách bao giờ,
sáng nào bà cũng đốt hương khấn thổ công, rồi
đốt vía kẻ nào xấu mồm xấu miệng, mà xem ra
cũng chẳng khá lên được.
-Chị thấy hôm nay có gì lạ không?
Ông Túc lên tiếng, thường hay chờ khách ở đây,
lúc vắng vẻ ông vẫn thế.
-Ông nói thấy cái gì?-Bà Thu chưa hiểu nên hỏi
lại.
-Nhà bà còn thấy ai, nhìn bên kia một tí đi, sáng
hơn nhà bà nhiều.
Ông chỉ tay về phía thành phố, tối om, cúp điện.
-Xích lô của ai đây-Có tiếng một người đàn ông
hỏi, chắc là khách.
-Em..m đây, anh đi đâu đấy, có ngay-Ông mừng
quýnh, chắc là sẽ có gì bỏ vào bụng đây.
79
-Lên Kiến-Ốc-Cục.-Người kia nói một địa chỉ khá
lạ.(29)
-Cái gì, đi Kiến An bằng xe này à?
-Không, Kiến-Ốc-Cục, ngõ ở Hải Phòng.
-Ông anh cứ nói đùa. Tôi ở đây từ bé, 20 mươi
năm trong nghề nhá (nhé), còn không biết cái
ngõ ấy?!.
-Thôi đi bố, lên xe, tôi bảo cho, cãi với ông thì
được cái đếch gì-Hắn tỏ ra kẻ cả(30).
-Ở quãng nào còn tính tiền chứ.
-Thì ông cứ tính tiền đến ga.
-Thôi tôi đi đã chị Thu nhá, ''phạt vi cảnh'' chị cái
kẹo lạc, đêm về.(31)
29 Kiến Ốc Cục là một ngõ cụt, có một lối nhỏ thông vào Ga
Hải Phòng. Thành phố này có nhiều địa danh bắt đầu bằng
chữa Kiến, như Kiến An, Kiến Thụy.
30Tỏ ra lớn hơn, hay có hiểu biết hơn.
31Phạt vi cảnh là cách nói của cảnh sát khi phạt ai về tôi vi
phạm cảnh quan đô thị. Người dân dùng để nói lóng ám chỉ
80
Thế là ông kẽo kẹt đạp, một cơ thể rệu rã với
một cái dạ dầy lép kẹp, đang điều khiển một cỗ
xe từ thời Pháp thuộc. Vị hành khách chắc là
cũng sinh ra từ thời Tây còn chưa về nước. Hắn
sốt ruột nên giục ông luôn nhưng không thể
nhanh hơn được vì từ sáng đến giờ này chưa có
gì vào bụng, mồ hôi ông ri rỉ rướm ra. Cuối cùng
thì cũng đến Lê Lợi, hắn đòi(32) ông đi thẳng một
đoạn, rồi rẽ trái vào một ngõ nhỏ, vắng tanh. Bây
giờ ông mới biết đây là ngõ Kiến Ốc Cục, vừa
thở vừa thán phục hắn:
-Chú giỏi thật, hậu sinh khả úy(33), tôi ngu, xin 5
đồng chú, anh còn phải đi.
-Bình tĩnh đi ông, đáng lẽ không trả tiền...,
nhưng tôi không ''chẩu''(34) đâu, chờ tý.
Hắn sẵng giọng rồi đi thắng vào trong ngõ, một
mua đồ không hỏi trước mà cũng chưa trả tiền.
32Đòi: là yêu cầu, đòi tiền.
33Người ít tuổi mà hiểu biết nhiều.
34‘’chạy’’ ý nói quỵt, không chịu trả tiền.
81
lúc sau mới dò dẫm quay ra bảo ông vào sâu
bên trong chờ hắn.
Hôm ấy là ngày đầu tiên Hải Phòng cúp điện,
khu trung tâm cũng bị cúp luân phiên như các
khu khác. Trời tối đen như mực, oi ả, mới hơn 8
giờ mà đường vắng tanh, đói, ông đang tính
phải ra quán chè Bà Ngát(35) làm một cốc. Mải
mơ tới cốc chè Bà Ngát, ông quên cả cái kẹo lạc
trong túi. Sau hồi lâu hắn cũng trở lại, tay cầm
một gói nhỏ.
-Đây, 5 đồng của bố đây- Hắn gọi.
-Cám ơn, cám ơn.
Rắc-rắc, chỉ sau 2 động tác rất gọn bất ngờ của
hắn, ông đã gục xuống mềm nhũn ra. Nhìn
trước nhìn sau cẩn thận rồi hắn đẩy nhẹ ông
nằm vào sát hàng rào của nhà ga, bình tĩnh thay
35Bà Ngát là tên bà chủ của quán bán chè đỗ đen, quán mở
ra trên một bãi đất trống cạnh ngã tư Trại Lính, trên đường
Lạch tray.
82
biển số(36). Thế là, trong khoảnh khắc, chiếc xích
lô đã mang biển số khác, hắn nghễu nghện đạp
ra đường. Kiếp sống một con người, đăng bạ
một cái xích-lô đã cùng sang trang.
X
X X
Cuộc họp giao ban đồn công an Lê Lợi hôm nay
kết thúc khá muộn, mãi hơn 12 giờ trưa, thư ký
mới đọc biên bản:
BIÊN BẢN XÉT NGHIỆM TỬ THI
36Việc quản lý xích lô, xe đạp bằng biển số ở Việt Nam mới
được xóa bỏ. Thời gian xẩy ra câu chuyện này, biển số đăng
ký vẫn còn.
83
Hải Phòng ngày 20 tháng 6 năm 1976
...
-Nạn nhân là Lại Văn Túc-thường trú tại 120
Ngõ Lê Quýnh, Ngô Quyền, Hải Phòng.
-Bị chết vào khoảng 20 giờ 30 ngày 19 tháng 6
năm 1976 tại ngõ Kiến-Ốc-Cục.
-Thuê xe xích lô của chủ là Đỗ Thị Kim, ở 150 E
Cầu Tre.
-Nạn nhân bị đánh vào gáy rất mạnh, và bị bẻ
gẫy cổ, không có dấu vết hung khí, không có
dấu vết bị trúng độc. Trong dạ dầy có nồng độ
axit cao, không có thức ăn.
-Các chuyên gia đều cho rằng hung thủ hạ sát
nạn nhân là người có võ công, ra tay rất hiểm
ác. Đề nghị truy bắt khẩn cấp…
Đồn trưởng Đỗ Tiến Lợi không muốn xuống nhà
84
ăn dùng cơm, anh nói bị mệt, khóa trái cửa rồi
mang thuốc lào ra hút, nhấm nháp một hớp trà,
nhai tạm khúc bánh mỳ để khô cong từ hồi sáng,
vừa nhai vừa khóc thầm.
Là đồn trưởng đã mấy năm, có thâm niên trong
ngành 16 năm, đụng chạm bao nhiêu vụ, thế mà
phải gồng mình kìm tiếng khóc nấc lên từ một vụ
án. Anh đọc lại biên bản pháp y lần nữa rồi tự
hỏi: tại sao trong dạ dầy không có thức ăn?
Thằng khốn kiếp kia có thể không biết ông Túc
chưa có gì ăn trong ngày hôm nay. Đất nước
mình bây giờ,...
Sau bao năm chiến tranh gian khổ, đến hạt muối
cũng cắn đôi cho hai miền Nam-Bắc. Bây giờ
hòa bình rồi, phải sung sướng, phải hạnh phúc
chứ?! Phải làm gì để có ăn chứ, mà làm gì? Anh
tự hỏi mà không tự trả lời được rồi lại khóc, bản
thân mình còn chưa có lương, 3 kỳ liên tiếp rồi.
Sau một hồi lâu, cuối cùng thì anh cũng nhận ra
nguồn gốc của hai cú đánh vào gáy của nạn
85
nhân, anh đập tay xuống bàn khảng định:
-Thằng này! Không phải đã từng là bộ đội đặc
công thì cũng học mót của đặc công (37)!
Vụ án ông Túc nổi cộm lên như một vụ điểm xẩy
ra vào ngay đêm đầu tiên có lịch cúp điện, mà
hung thủ không hề để lại dấu vết, cái xích lô thì
biến mất hoàn toàn, công an Thành Phố đau
đầu, cấp trên hối thúc hàng ngày, hàng giờ. Sự
việc cứ im lìm như thách thức phòng điều tra xét
hỏi.
Khoảng 2 tuần sau, một vụ khác lại xẩy ra. Ngày
02 tháng 7 năm 1976, nạn nhân là một học sinh
lớp 10 trường Ngô Quyền. Vào khoảng 12 giờ
trưa, em Vũ thị Loan ngụ tại 112 Lạch Tray, vào
nhà vệ sinh công cộng, khóa xe đạp Peugeot nữ
vào cửa sắt của nhà vệ sinh.
Hung thủ dùng chính quần áo của nạn nhân để
trói em vào cửa một phòng, cài chốt trong, lấy xe
37Đơn vị đặc biệt, gọi là bộ đội đặc công, chuyên làm trinh
sát hoặc đi trước để đột nhập vào trong lòng đối phương.
86
đạp tẩu thoát. Nạn nhân được phát hiện lúc 13
giờ cùng ngày trong lúc mê man bất tỉnh.
Công an Hải Phòng đang nhức đầu về vụ ông
Túc, bây giờ lại thêm vụ nữ sinh Loan, vụ án
chồng vụ án, tồn đọng. Nhưng trong vụ Loan,
hung thủ hành hung tương đối lâu và có để lại
dấu vết ở hiện trường và trên cơ thể em, các
chuyên gia đã và đang xử lý.
Ngày 10 tháng 7 năm 1976, dấu vết để lại đã xé
toạc bức màn bí ẩn về thủ phạm.
-Đẻ xem mày có chui xuống đất được không,
thằng chó chết.
Anh Lợi căm phẫn chửi thề sau khi nhận được
thông báo nội bộ. Công an Hải Phòng phát lệnh
bắt khẩn cấp Triệu Khắc Dương 27 tuổi, bộ đội
phục viên, thường trú tại thị trấn An Lac, Tỉnh
Hải Dương. Nhưng hắn đã trốn biệt tích cùng
với những gì cướp được. Công an Hải Phòng
phải chuyển hồ sơ của hắn lên bộ nội vụ.
87
X
X X
Ngày 10 tháng 12 năm 1976 chỉ có 1 chuyến
thuyền từ Việt Nam đến Hồng Kông, trên thuyền
có 82 người lớn bé. Tất cả hầu như trong tình
trạng cần cấp cứu gấp.
Nhỏ tuổi nhất là bé Ngân, 10 tuổi, người Việt gốc
Hoa, quê ở Hà Nội, bố mẹ đi cùng nhưng đã
chết trên biển trước khi đến Hồng Kông. Người
lớn tuổi nhất là ông Đỗ bá Hòe, 60 tuổi, quê Đà
nẵng, nguyên là trung tá quân đội Việt Nam
cộng hòa, trốn cải tạo.
Một thanh niên có sức khỏe, vóc dáng to lớn, da
nâu cháy, khai là phạm trọng tội đang bị truy nã
ở Việt Nam, là Triệu Khắc Dương, 27 tuổi, người
88
An lạc, Hải Dương. Còn những người khác nói
chung là có thâm thù cộng sản, không thể tiếp
tục sống chung với họ được nay xin tỵ nạn chính
trị.
Cảnh sát Hồng Kông hoàn tất hồ sơ sau 5 ngày
thẩm vấn các đối tượng. Chuyển tất cả vào trại
Kai Tak. Trong hồ sơ của tất cả đều ghi chú
''Thuyền số 212-ngày 10/12/76-vn''

[Poupi]

Chương III
LÊN ĐƯỜNG
<<<>>>
ĐÊM GIÃ TỪ
Tiếng còi của viên quản giáo đã kết thúc một
ngày làm việc mệt nhọc. Gần một trăm người
đàn ông già trẻ ngưng tay, đứng ngắm thành
quả một ngày của mình, một vạt đồi rộng mấy
trăm thước vuông trước mặt. Sáng nay nơi đây
là đồi hoang, bây giờ là một vạt nương, không
một ngọn cỏ dại, đất mới xới lên đang khô trắng
dần ra.
Một ngày Đông trên vùng sơn cước quả là ngắn,
chưa kịp cởi bộ quần áo bảo hộ ra thì trời đã
như sập xuống, tối đen. Hôm nay cuối tháng,
phải tới khuya mới có trăng, trời rét đến mờ cả
90
mắt, gió Bấc(38) vẫn rít lên từng cơn ghê rợn.
Kiên tự cười cợt sự thay đổi của mình, từ lâu y
đã quen với mặt trăng, những ngày mới vào trại
còn thỉnh thoảng hỏi văn phòng là hôm nay ngày
bao nhiêu, thứ mấy. Bây giờ thì hoàn toàn không
quan tâm, Kiên chỉ nhìn mặt trăng mặt trời, nghĩ
cũng chẳng hại gì, chuẩn bị lên đường cho kịp,
trước mỗi chuyến đi lén lút như thế này chẳng ai
tránh khổi bồi hồi lo lắng.
Kiên lên nhà ăn như thường ngày, cùng hưởng
chung ánh sáng lờ mờ từ ngọn đèn bão(39), mọi
người đang chuyện trò râm ran. Thấy đủ mặt, y
yên tâm ăn vội rồi về trại sớm. An nghỉ phép về
quê tận Thái bình, không thấy nàng mấy ngày
nay kể cũng nhớ, Kiên bồn chồn, không biết bao
giờ nàng trở lại, nếu không gặp lại nhau thì... ?
38Gió từ hướng Bắc thổi về, mang theo khí lạnh nhất là vào
mùa Đông.
39Ý nói đèn có thể chịu được gió bão, nhiên liệu là dầu
kerozen, những nơi còn nghèo đèn này được dùng cho mọi
việc, mọi nơi.
91
Rốt cuộc rồi Kiên cũng bỏ qua được những điều
băn khoăn về An, chuẩn bị sẵn sàng, tất cả mọi
tư trang quan trọng đều bó vào người, y cầm
một bó giấy báo cũ vò vò như sắp đi ra nhà vệ
sinh, trăng vẫn chưa lên.
Trăng hôm nay sao lên chậm thế, chẳng rọi rõ
được mặt đường thì cũng có tý sáng lờ mờ cho
dễ đi, tối quá! Y lầu bầu.
Sau khi đã trầy trật vượt qua mấy ngọn đồi đầy
cây cối đủ loại, Kiên mệt lử, mấy bát cơm mới
ăn hồi tối bây giờ biến đâu mất. Lúc ra khỏi trại
hắn mong trời tối bao nhiêu thì bây giờ lại mong
có trăng bấy nhiêu, quả thật là vượt mấy ngọn
đồi không còn bao nhiêu sức lực, nghỉ mệt bên
một gốc thông rồi lại xuyên rừng mà chạy.
Phía trước là một con suối nhỏ, đó cũng là biên
giới Việt-Trung. Dừng lại, Kiên núp vào lùm cây
lắng nghe, phía trước là tiếng nước róc rách, rồi
tiếng bước chân người. Một toán bộ đội biên
phòng đi tuần tra, họ dừng lại rồi một người
92
nhắc nhở, vùng này có cọp, các đồng chí cẩn
thận, tắt đèn pin đi.
Một lúc lâu sau, trăng lên, ánh trăng lờ mờ từ
trong những đám mây rọi ra, cũng đến nửa đêm
rồi. Kiên thản nhiên đi ra bờ suối, chắc là không
có ai theo dõi mình giờ này.
Mùa đông khô lạnh, dòng suối chỉ còn là một
lạch nước nhỏ róc rách. Bên cạnh lối mòn qua
suối cạn là một cột mốc to, chắc chắn mặt bên
kia phải khắc là ''Việt Nam''. Một nỗi buồn vô cớ
dồn về u ám như đêm Đông, một kẻ bị cầm tù
trên quê hương mình, đang sắp được tự do, cái
giá phải trả là cuộc sống bấp bênh trên đường
đời vô định, cuộc viễn du không hẹn ngày trở về.
Kiên lưu luyến thận trọng ôm ấp, sờ nắn cả hai
mặt của cột mốc, bỗng có tiếng động từ xa, y áp
tai vào cột mốc nghe ngóng, tiếng chân người,
lại một toán biên phòng nữa, phải đi thôi.
Hết biên phòng Việt nam là đến bọn biên phòng
93
Trung quốc, ở biên giới bao giờ cũng vậy, không
biết chúng thế nào, nghỉ mệt đã. Đoạn vượt đồi
vừa qua đã làm Kiên thấm mệt, bây giờ mình
được quyền nghĩ về An, về nụ cười nồng nàn,
thái độ âu yếm mà kín đáo, nước da trắng mịn,
cái mũi thẳng thanh tú của nàng.
Anh Đức có thể bị kỷ luật, mang tội đồng lõa hay
tạo điều kiện cho mình trốn trại. Ôi, toàn những
chuyện đau đầu, nằm ngoài khả năng kiểm soát
của mình.
Chắc là An đang ngon giấc bên mẹ già rồi, có
mẹ mà chăm sóc phụng dưỡng được là hạnh
phúc nhất đấy, mẹ mình ra đi lâu lắm rồi, chiến
sỹ Việt cộng đấy chứ. Mẹ có biết con trai mình
đang nằm đây chăng? Con đã về quê mẹ bằng
một con đường mà các đồng chí của mẹ đã
chọn cho con, bây giờ thì con đang chạy trốn
quê mẹ, chờ con nghỉ mệt tí đã nhé.
-Trần Trung Kiên, giơ tay lên.
94
Nghe tiếng lên đạn khô khốc rồi tiếng quát. Bị
bất ngờ bứt ra khỏi những hoài niệm rất đẹp về
mẹ mình, về An, Kiên hoảng hốt thực sự trước
tình huống vô tiền khoáng hậu này.
-Đứng lên, áp mặt vào cây.
Nòng súng lạnh toát dí sát vào gáy rồi từ từ
trườn xuống vai và ''cách'', không nổ. Một vòng
tay ôm chặt ngang lưng Kiên. Chỉ chờ có thế,
hắn vờ khuỵu xuống rồi xoay nửa vòng và đưa
chân phải lên, bỗng nghe ''ấy, em mà'', nhưng
đã muộn.
An văng ra xa tới năm sáu mét, đầu chạm vào
một gốc cây, ngất đi. Vất vả lắm mới làm cho
nàng tỉnh lại được, nhưng người cứ mềm nhũn,
rũ ra. Kiên băn khoăn buồn vui lẫn lộn, nụ hôn
đầu tiên mà nàng được hưởng cũng là hơi thở
của sự hô hấp nhân tạo. Bây giờ nằm trong
vòng tay Y trong trạng thái nửa mê nửa tỉnh.
Số phận thật trớ trêu, khi mới vào đời Kiên may
95
mắn bao nhiêu thì bây giờ hắn lại xui xẻo bấy
nhiêu. Trời gần sáng thì An tỉnh hẳn, hai người
quấn lấy nhau không muốn rời, nàng khuyên
Kiên đủ điều, nàng không quên đưa cho Kiên
một gói đủ thứ đồ ăn thức uống, vài bộ quân
phục, tư trang, sau cùng là một mảnh giấy nhỏ
ghi địa chỉ của một người họ hàng, lấy chồng ở
Trung Quốc.
Họ âu yếm nhau lần cuối trên một dải đất nhỏ
hẹp không thuộc quốc gia nào, nằm giữa hai cột
mốc biên giới.
Kiên thoát ra khỏi vùng biên nguy hiểm, việc đầu
tiên mà y cần làm là tìm chỗ kín đáo giải quyết
''nỗi buồn'' của mình và tranh thủ đọc bức thư
mà anh Đức đưa cho trước khi lên đường.
Cứ như đọc bí kíp Khổng MInh không bằng, y
bật cười nghĩ đến bí kíp trong truyện Tam Quốc,
nhưng thực ra ở trong trại không thể có cơ hội
nào đọc được, hơn nữa rất nguy hiểm, anh Đức
dặn dò như vậy là có lý. Sau khi qua khỏi biên
96
giới, sẽ phải đến một địa chỉ nhà bạn thân của
anh Đức, ông A Sáng, cách biên giới chừng 10
cây số, trong đó còn có một vài dòng hướng dẫn
cách hỏi đường, mua thức ăn bằng tiếng Quảng,
phiên âm ra tiếng Việt cho dễ đọc.
Gói nhỏ kia có vẻ hơi nặng, chắc là vàng, y thận
trọng dỡ lần lượt từng lớp giấy bọc ra. Quả có
vậy, bên trong là 5 cái nhẫn hai chỉ, đúng như
anh Đức đã nói cho biết khi nhận được từ trước.
Gói lại như cũ, thay quần áo cho giống người địa
phương rồi lại lên đường, và việc tìm nhà A
Sáng cũng không khó khăn gì.
Kiên thích nghi với cuộc sống mới khá nhanh,
vừa phụ việc đồng áng, việc nhà, Kiên còn học
tiếng Quảng, hắn có năng khiếu về ngoại ngữ
nhưng thực ra cũng do nhu cầu cấp bách nữa.
Nếu không biết tiếng mà bị phát hiện ra mình là
Việt nam thì không thoát được, từ Quảng Đông
đi Hồng Kông xa lắm, y luôn tự nhủ như vậy,
nên cố mà học.
97
VÀO ĐỜI
Thế là một lần nữa Kiên ra khỏi biên giới
Việt Nam, lần trước là đi hợp pháp có Xuân Lan
bên cạnh, còn bây giờ thì khác. Phía trước là cả
một quãng đường dài không gia đình, không bạn
bè, người thân, chưa kể là phải tự lo cơm ăn áo
mặc.
Thực ra ở trong trại cải huấn của Việt cộng,
việc chịu đựng cuộc sống khổ sở, cơm ăn không
đủ no là chuyện thường. Còn với Kiên cái hành
hạ hắn nhiều nhất là không biết trước được
tương lai của mình, chẳng ai bảo họ là cải tạo,
nói đúng hơn là tù đến bao giờ.
Việc không được viết cũng làm Kiên khó
chịu, thư cho vợ chỉ có mấy chữ cũng phải rất
cẩn thận về lời lẽ, người ta kiểm soát tất cả.
Trong số ‘’người ta’’ đó có An, bữa nào viết thư
cho vợ ngọt ngào một chút là hôm sau nàng có
98
thái độ rất lạnh, Kiên hiểu điều đó nên nhiều khi
hắn cũng lợi dụng hoàn cảnh để trêu tức nàng.
Là con trai duy nhất trong gia đình một cán
bộ Việt cộng nằm vùng, cả bố mẹ Kiên đều bị
mất tích ở rừng Sác trong một trận càn năm
1969, hồi ấy còn là sinh viên năm cuối của đại
học Văn khoa Sài gòn. Rơi vào cảnh không nơi
nương tựa, y được một bạn cùng lớp giúp đỡ
học hết đại học. Không ai may mắn như y, tốt
nghiệp kèm thêm một thành tựu khác là tình yêu
và hôn nhân.
Lễ cưới được tổ chức ngay sau khi nhận bằng
tốt nghiệp loại ưu, cô dâu là Xuân Lan, con gái
độc nhất ông trung tá thuộc trung đoàn bảo vệ
thủ đô Sài gòn, họ quen biết và có quan hệ gần
gũi với ba mẹ y từ lâu.
Năm 1970 là một năm với nhiều sự kiện đáng
nhớ nhất đời Kiên, nào là tốt nghiệp đại học, rồi
lại cưới được vợ đẹp con ông to.
99
Trước sức động viên quá cấp bách trong tình
hình chiến sự sôi sục, ba Xuân Lan cũng động
viên con rể đăng lính.
Ngay sau khi nhập ngũ Kiên được tuyển vào
không quân, ông Trung Tá gửi gắm cho thân
hữu rất cẩn thận, ông yêu con gái lắm. Bây giờ
thằng rể còn quan trọng với con Xuân Lan hơn
cả tôi-ông vẫn tâm sự với bạn bè như vậy.
Tháng đầu tiên ở trại huấn luyện người ta chỉ
quan tâm đến sức khỏe của học viên, không
phải học hành nhiều, Kiên ngày đêm bám lấy
phòng tập. Ngày thứ 15, ngày kiểm tra các bài
tập thể lực cơ bản, không ai có thể phủ nhận
khả năng trở thành phi công của Kiên, nhưng
ông bác sỹ đã ngăn cản điều đó.
-Anh có vấn đề về tim mạch, tôi cần kiểm tra lại
ngay bây giờ.
Kiểm tra ngay sau khi rời phòng tập? Chắc cũng
chẳng có gì đặc biệt! Kiên thoáng nghi ngại điều
100
gì nhưng lại thôi.
Quả là có sự can thiệp, sáng hôm sau nhận
được kết luận của bác sỹ là Kiên không thể trở
thành phi công tốt, nhất là phi công không quân,
vì thế phải chấm dứt chương trình luyện tập,
chờ quyết định khác. Y ngầm hiểu có bàn tay
của ông bố vợ nên tỏ ý không phục. Biết chuyện,
ông đến thăm và động viên, rồi cuối cùng thỏa
thuận cho đi học trường hải quân, Kiên vẫn
không chịu đi học nên rốt cuộc ông phải đồng ý
cho nhập ngũ bình thường rồi huấn luyện ở Nha
Trang.
Sau một năm trong hải quân, con gái ông trung
tá cảm thấy không yên tâm nên lại vòi vĩnh. Rồi
cả bố và chồng cô cùng phải thỏa hiệp. Cũng
may cho họ, sắp có khóa đào tạo sỹ quan tâm lý
chiến ở Phi-lip-pin, thế là chuẩn bị lên đường,
chắc chắn là sẽ bỏ lại ông trung tá một mình.
Vốn bản chất thông minh hơn người, lại vững
kiến thức cơ bản và giỏi ngoại ngữ, Kiên được
101
tốt nghiệp đặc cách và phong quân hàm trung úy
rồi điều thẳng về miền trung Nam Bộ vào cuối
năm 1972 chỉ sau 8 tháng đào tạo, việc này nằm
ngoài tầm kiểm soát của ông bố vợ.
X
X X
Xuân Lan và cha mình rút lui cùng với những
người Mỹ cuối cùng vào ngày 30 tháng 4 năm
1975, trong khi Kiên vẫn đang trên đường về Sài
gòn. Mặc dù bản chất chân thật nhưng y vẫn
phải trình diện chính quyền quân quản với quân
hàm thiếu tá, thực ra hắn mới được phong trung
tá vài tháng trước. Điều không phải này cũng có
lợi đôi chút vì sỹ quan cấp tá ‘’được gọi’’ là ‘’ác
ôn’’, nên ‘’ác ôn’’ cấp thiếu tá còn nhẹ tội hơn
102
trung tá một ít.
Sau khi trình diện chính quyền quân quản, y bị
đưa ra Cao Bằng để học tập cải tạo. Cuộc sống
tù đầy đắng cay, vật chất thiếu thốn, nhất là lại bị
đối xử không ra gì, mặc dù bọn Kiên chỉ là nạn
nhân chiến tranh, nạn nhân của những bộ máy
khổng lồ. Nhưng dầu sao cũng phải đối mặt với
thực tế, trách ai bây giờ đều còn quá sớm hay
quá muộn màng.
Kiên chấp nhận sự chà đạp của bọn quản giáo
như một người tù thực thụ. Rồi một hôm xuất
hiện một ông xếp quản giáo quê Bắc Ninh, hiền
từ, hay chuyện trò và tìm hiểu hoàn cảnh mọi
người. Xem ra sự khác nhau giữa người này với
người kia không đơn thuần chỉ ở vẻ bề ngoài
như màu sắc chính trị hay quê quán, sự sang –
hèn, mà còn ở chỗ cái nhân bản và cái nhận
thức vốn có trong họ.
Nghĩ lại tiếc, nếu bố mẹ Kiên còn sống, có lẽ
Kiên không ở trong hoàn cảnh này, cả hai ông
103
bà đều là những cán bộ Việt cộng xuất sắc. Dù
sao thì sự chết, theo bất kỳ cách nào, đều là sự
ra đi, thậm trí là sự ra đi của tất cả những gì có
thể đi theo họ, đơn giản thế thôi, luyến tiếc cũng
không giải quyết được gì, y vẫn tự lý giải về
hoàn cảnh của mình như vậy.
Cuối năm 1976 Kiên được chuyển từ các đội lao
động về làm phụ việc trong các văn phòng của
trại, Y thầm cám ơn anh Đức về sự thuyên
chuyển này. Rồi cũng từ đó Y liên lạc được với
gia đình vợ ở Hoa Kỳ, cuộc sống của Y ngày
càng đỡ khổ hơn.
Gần một năm làm việc vặt cho văn phòng, người
ta quen dần với sự có mặt của Kiên như một
nhân viên chính thức của trại, trong số các cô
gái trẻ ở đơn vị quản lý có An, dáng người thấp
bé nhưng rất hoạt bát, khuôn mặt tròn trịa, nụ
cười hồn nhiên, có thể chinh phục bất kỳ chàng
trai nào.
An quý Kiên, nhiều lúc còn nhờ y chỉ bảo đôi
104
điều về nghiệp vụ văn phòng, hướng dẫn cách
sử dụng máy móc trong trại v.v. An thổ lộ rất
thẳng thắn là tiếc vì Kiên là người đang cải tạo,
nếu không thì hẳn ''không thoát được''.
Xuân Lan thường xuyên gửi tiền về cho Kiên
thông qua những kênh bí mật, y không thể giữ
bên mình nên phải băn khoăn suy tính, nếu
không thì khi cần đến sẽ trông cậy vào ai.
Thực ra ở đây không tâm sự được với ai ngoài
anh Đức, anh ấy lại là người lãnh đạo cao nhất
ở trại, khó quá, nhưng dầu sao cũng phải làm.
Một hôm nhân lúc mang nước trà lên phòng anh
Đức, y mở lời:
-Em có việc muốn phiền, không biết anh có thời
gian nghe không-Y thận trọng thăm dò.
-Hàng ngày chuyện gì cũng nói được, hôm nay
lại có chuyện khó nói, chắc là hay đấy, nói điĐức
khuyến khích.
-Em muốn gửi cho chị món quà-Kiên quyết định
105
nói một chuyện rất quen trước đã, thường hắn
hay gửi quà cho vợ Đức mỗi khi nhận được bưu
phẩm từ Mỹ gửi về.
-Thôi, cậu cho quà luôn thế, để mà dùng, nếu đồ
phụ nữ thì cho cái An ấy- Đức đùa.
-An có phần của An mà, hơn nữa em cũng muốn
nhờ chị giữ cho mấy thứ tư trang, không tiện giữ
ở đây anh ạ-Kiên giãi bầy.
Cuối cùng Đức đồng ý giúp, còn chuyện giữ cái
gì là chuyện của Mùi (vợ Đức). Đầu tuần Đức
trở về trại, gọi Kiên lên văn phòng mắng cho một
trận, căn văn đủ điều vì ''tư trang'' mà người nhà
hắn mang từ Sài gòn ra là cả một gia tài, gồm 5
cái nhẫn mỗi cái 2 chỉ. Chưa kể bao nhiêu là quà
bánh, quần áo cho gia đình Đức. Nhưng dầu
sao Đức vẫn phải giúp vì Kiên là em họ, còn gần
lắm, điều này chỉ có Đức biết, không dám nói với
ai kể cả Kiên.
Một đất nước trải qua mấy chục năm chiến
106
tranh, cái hậu của cuộc chiến không biết kéo dài
đến bao giờ. Người người nói về chiến tranh, và
ai cũng tự cho mình là có hiểu biết về thời sự, ai
ai cũng muốn bình luận. Không biết sự thể sẽ ra
sao nếu người ta biết được Đức lại có một
người em họ là Kiên, một sỹ quan thuộc hạng ác
ôn của chính quyền Sài gòn.

[Poupi]

KHÔNG THOÁT
Từng đoàn quân lầm lũi ngày đêm, hướng
ra biện giới Việt Trung, cùng với các đoàn quân
là xe tăng, thiết giáp, đủ loại, họ trông giống hệt
các đoàn quân của Việt cộng hồi trước, khó mà
phân biệt đâu là Việt đâu là Trung. Kiên bồn
chồn trước cảnh tượng chuẩn bị cho một cuộc
chiến, hơn nữa đằng kia còn là nơi có An, có
anh Đức.
Đây là một cuộc chiến tranh xâm lược có quy
mô vô cùng to lớn, cứ nhìn quân đội và vũ khí
của họ là đánh giá được tầm vóc của sự kiện
sắp diễn ra. Lịch sử quan hệ Việt Trung đã
chứng kiến biết bao cuộc chiến cam go ác liệt.
Bọn chúng là thế, đời vua nào chẳng sang Việt
nam một lần, mà lần nào chả ôm quần bò về
quê mẹ. Nhưng không đánh thì không giải tỏa
nổi sự bực bội trong lòng, không những ở các
108
chính khách mà ngay cả trong dân thường,
không lẽ quan hệ láng giềng nào cũng có kết
cục thế này sao?! Mới nghĩ tới đã thấy nan giải,
chắc phải là một phạm trù không nhỏ.
Tối về Kiên rủ A Sáng mở đài Bắc Kinh nghe.
Quả vậy, quan hệ của họ đã từng là răng với
môi, là anh em chung một dòng suối, và còn biết
bao nhiêu là mỹ từ hiếm hoi đều được mang ra
dùng chỉ để nói về tình hữu nghị cao cả ấy.
Nhưng bây giờ thì ngược lại hẳn, chính phủ Việt
nam được coi là kẻ vô ơn bạc nghĩa, kẻ qua
sông vỗ sóng(40), v.v và v.v.
Người ta tìm đủ mọi từ ngữ xấu xa để chỉ trích
Việt nam, họ dọn đường cho một cuộc chiến
tranh. Bây giờ biên giới đã khép chặt hoàn toàn,
mình vẫn còn may mắn, Kiên tự nhủ, nhưng bắt
đầu lo lắng cho số phận của An, anh Đức.
Quả là không dễ dàng nếu cứ tiếp tục ở với A
40‘’Qua sông vỗ sóng’’ là cách nói khác ý là vô ơn bạc
nghĩa.
109
Sáng thế này. Kiên thăm dò đường đi đến nhà
Chị A Lìn ( chị họ của An), kể cũng xa, chị ở mãi
tận Nanning, có thể gần với Lạng Sơn hay Móng
Cái hơn, như vậy tình trạng của Y có lẽ ngày
càng gay go. Nếu đi Hồng Kông bây giờ thì chưa
chắc đã thoát được, trong khi An vẫn còn ở trại,
nếu quân Trung Quốc tấn công, An sẽ ra sao.
Lòng Kiên càng ngày càng rối bời. Phía bên kia
gia đình Xuân Lan cũng đang hàng ngày hàng
giờ ngóng trông tin mình, hắn chao đảo như con
nhạn lạc bầy, hình ảnh Xuân Lan khôn ngoan
sắc sảo dần dần nhạt nhòa nhường chỗ cho An
hiền lành quê mùa mà nồng nàn, lòng hắn như
lửa đốt. Kiên đã bắt đầu nói chuyện được bằng
tiếng Quảng đông, có thể hỏi đường, mua vé xe,
vé tàu...quyết định trở về Việt nam.
110
RA QUÂN
Đã 6 ngày rồi, ngày mai nữa sẽ là một tuần
kể từ ‘’ngày ấy’’. Dáng mảnh mai nhưng nhanh
nhẹn, cử chỉ nhẹ nhàng ân cần, nói năng có
duyên và hóm hỉnh, đó là chàng của nàng.
Những ấn tượng về chàng, nỗi nhớ da diết trong
đêm lạnh, tất cả như đang vò xé lòng thôn nữ.
Những thay đổi trong lòng, trong cơ thể đàn bà
đang dồn An vào thế bí tưởng như không ai có
thể giải cứu.
Không thể về quê với bụng mang dạ chửa,
nàng tìm đến anh Đức để tâm tình. Mới đặt chân
vào văn phòng, đã nghe anh Đức lên tiếng:
-Anh biết, thế nào cô cũng phải tìm đến anh,
chờ sẵn đây.
-Dạ, anh biết em đến ạ?
-Đêm thì Kiên mất tích, sáng sớm đã thấy
111
em ở đây trong khi còn phép. Anh không hiểu
chuyện thì anh còn làm thủ trưởng được
không?! Làm thủ tục xuất ngũ, làm đi rồi bàn sau
cô em dâu ạ. Thôi nhé.
Đây là điều không ngờ nhất, lúc chia tay anh
Đức gọi mình là em dâu?! Không biết đây là
niềm vui hay nỗi buồn, An hoang mang lo lắng,
nhưng chỉ còn con đường duy nhất là nó-liều.
Hãy liều đi, nàng tự nhủ.
An là người yêu của Kiên, không cưu mang
thì không xong, nhưng giữ cô ta ở lại thì sẽ xử
thế nào?! Suy tính mãi cũng chẳng có cách nào
hay hơn là cho An xuất ngũ. Đức dường như đã
quyết định trước chuyện của An, chỉ còn việc thu
xếp cuộc sống tương lai của cô ta là nan giải.
Trong hoàn cảng ấy, Mùi-vợ Đức lại có cách vẹn
tòan hơn, thế là mọi sự an bài, Đức thầm cảm
ơn vợ về điều đó.
An ra quân và về ở với chị Mùi, vợ anh Đức.
Trong hoàn cảnh kinh tế cả nước sa sút, An
112
bương trải ngoài chợ nhằm bớt gánh nặng cho
họ, mỗi ngày một gánh rau ngót, không lời lãi
nhiều nhưng cũng đủ bữa rau bữa cháo.
Mùi cũng là người dễ tính, có thêm bạn nhất là
những lúc chồng vắng nhà là có thêm niềm vui,
sự chia sẻ, chị vẫn nói thế. Đức cũng nghĩ vậy,
anh là bộ đội, ít khi về thăm nhà, có mỗi mụn
con lại cho đi học mãi tận Hà Nội, An về ở cùng
Mùi thì yên tâm hơn, nhiều lúc Đức cũng ghen vì
Mùi quá hồn nhiên trong giao tiếp.
X
X X
Kiên trốn trại, Đức bị cấp trên gọi về Hà nội,
nghe nói bị khiển trách rất nặng. Khi Đức từ Hà
nội về trại, có thêm 2 người nữa đi theo, An là
cấp dưới, không được phép biết chuyện mà chỉ
thấy sau đó họ hay đi ra ngoài bằng xe commang-
ca41 và họp bàn liên miên. Cô thầm lo lắng
41Loại xe của Nga, giống Jeep của Hoa Kỳ, dùng cho quân
đội.
113
nhưng người ta đã không nói gì đến mình. Hôm
làm thủ tục xin ra quân, có một cán bộ nhân sự
cùng Đức giải quyết việc giấy tờ, hỏi An:
-Đồng chí cho biết lý do cụ thể-Hắn hỏi.
-Mẹ em bắt về lấy chồng-An rụt rè trả lời.
-Mẹ tôi chứ, thôi được. À, thế ra chuyến về phép
vừa rồi đồng chí đã chọn rồi à? Thế chính sách
hay kỷ luật quân đội ngăn cản đồng chí lấy
chồng à?-Hắn lạnh lùng chất vấn.
-Mẹ đồng chí có viết thư lên không-Hắn tiếp.
-Dạ không, không...mẹ em không biết viết ạ -An
lại rụt rè trả lời.
-Thôi được, đồng chí ký vào chỗ này, chỗ này
của thủ trưởng-Hắn cũng muốn cho xong việc
sớm.
An ra quân với mức phụ cấp một lần cho 1 năm
tuổi quân ít ỏi, kể ra cũng coi như họ cho tiền
mua vé xe về quê.
114
Khi còn chưa vướng bận gia đình, tuổi trẻ luôn
có ước vọng được thử thách những gì khó khăn
ngoài sức chịu đựng của mình, cũng một phần
tò mò muốn biết những gì mới lạ trong đời quân
ngũ. Nhưng khi đã quyết thuộc về ai như An bây
giờ, còn gì đáng được quan tâm hơn đứa con
trong lòng mình.
Nhà An ở tận Thái Bình, một mẹ một con, bố
mất sớm. Lòng cô cũng rối bời không biết đi đâu
về đâu khi ra quân với đứa con trong bụng mới
vài tuần thế này, rồi làm gì sinh nhai...
Trên đường về nhà chị Mùi mà lòng vẫn chưa
yên với những đắn đo rất đời thường của một
thiếu phụ.
X
X X
Một hôm Mùi về qua nhà khá muộn rồi lại đi, chị
nói lên thị xã thăm bà cô, mai mới về, An ở nhà
một mình. Sáng hôm sau chị mang về một số
115
quần áo vải vóc đắt tiền, có cả thư từ mang
những con tem rất lạ, nàng hỏi, chị vui vẻ kể lại
chuyện gặp người nhà của vợ Kiên từ miền Nam
ra thăm, đang ở thị xã. Nghe nói tới vợ Kiên,
nàng cảm thấy nhột nhạt. Đàn bà mà, ai chẳng
ghen.
Với Mùi, An là vợ một chiến sỹ của Đức, không
tiện về quê nên anh gửi về ở với chị cho tiện,
tính chị phiên phiến nên không căn vặn An bao
giờ, chỉ cười vì nghĩ chồng mình ghen nên tính
toán như thế. Chị cũng giữ ý với An, không
muốn cho nàng biết nhiều về chuyện riêng tư
của mình.
Gần 40 nhưng phong độ của Mùi cứ như chưa
tới 30, nền nã lắm, buổi sáng đưa An ra chợ,
suốt dọc đường ai ai cũng chào hỏi chị rất vui
vẻ. Từ ngày có An lo việc chợ búa, trông chị
càng trẻ đẹp ra.
Tính từ ngày Kiên đi đến nay đã là 2 tháng 6
ngày, bây giờ thì cái bụng đã lùm lùm lên. An về
116
tới nhà vừa nghỉ mệt, vừa suy tư, chị Mùi lại đi
vắng chỉ để lại vẻn vẹn mấy chữ là đi Hà nội với
con, có thể chị ấy chờ lĩnh lương của Đức luôn
thể.
Cảm thấy buồn nôn, chắc chỉ là nghén thôi,
nàng chạy thẳng vào sau bếp nôn ọe một lúc
lâu. Vừa tắm rửa, An vừa nghĩ miên man, hết lo
đến ngày sinh nở lại nhớ Kiên. Khi nghĩ về
chàng là lúc nàng cảm thấy thư thái nhất, nàng
yêu chàng và những cảm xúc mãnh liệt về
chàng đang tuôn trào không gì ngăn được.
Chẳng nhớ được đêm ấy hai đứa nằm trên lá
khô hay trên đất trống, chỉ biết khi tỉnh hẳn nàng
đang nằm trong vòng tay chàng, và sau đó là
những trận mây mưa điên cuồng, nàng cười một
mình soi bóng trong chậu nước. Cứ tưởng để
thoát hắn, ai ngờ..., đã nói rồi mà, nàng lại cười,
sau đó là những gáo nước liên tục xối xả giội lên
đầu như để trôi đi nỗi nhớ.
Cóc-cóc, tiếng gõ cửa bất chợt kéo An ra khỏi
117
dòng cảm xúc ngọt ngào, nàng hơi bực mình,
không biết ai đó. Với một cái vỏ chăn bọc kín từ
đầu đến chân, An rón rén ra cửa lên tiếng:
-Chị hả, chị quên chìa khóa à?
-Tôi từ đơn vị anh Đức về-Người kia trả lời.
Nghe giọng Kiên, An cảnh giác nhìn qua khe
cửa, rồi nghe ngóng xem có ai rình mò không,
nhưng không sao, chàng bây giờ là một chú bộ
đội. Nàng mở cửa, quên là mình đang khoác
chăn, ùa ra ôm chầm lấy Kiên.
Trước những cơn mây mưa sau mùa hạn hán,
nàng phải báo cho chàng biết là hãy cẩn thận vì
đang có sự chứng kiến của thiên thần mới vài
tuần tuổi. Bỏ mặc những âu lo về tương lai hay
số phận, quên cả việc lo bữa ăn nước uống cho
nhau, họ chỉ biết tận hưởng niềm hạnh phúc
riêng tư do trời cao ban tặng, cả không gian nhỏ
bé chìm vào cõi thiên thai.
Sau một giấc ngủ sâu, và sau một bữa ăn đơn
118
giản mà hạnh phúc, bữa ăn đầu tiên của một gia
đình mới, có sự chứng kiến âm thầm của một
thiên thần. Họ bắt đầu tính tới chuyện tương lai.
-Em, lại đây, mặc dù không có bàn thờ tổ tiên,
nhưng đây là quê hương anh, đâu cũng là bàn
thờ cả, quê cha đất tổ mà.
Kiên lặng lẽ ôm chặt lấy An, một lúc sau lấy cái
nhẫn 2 chỉ duy nhất còn sót lại trong số năm cái
mang theo sang Trung Quốc, đeo vào ngón
nhẫn của An.
-Anh sẽ yêu em suốt đời, anh sẽ lo lắng cho em
và con-Y trịnh trọng và tự nguyện thẳng thốt, rồi
tiếp.
-Mà thời gian chúng ta ở bên nhau cũng không
còn được bao lâu...
-Sao? Em chưa hiểu, ở đây anh có tất cả họ
hàng nội ngoại, đây là quê cha đất tổ, và có em,
anh vẫn ra đi à?
119
An bất ngờ khi nghe Kiên nói sẽ lại ra đi, nàng
rất gay gắt và kiên quyết giữ Kiên ở lại lập
nghiệp.
-Em hãy bình tĩnh, em yêu, từ từ anh sẽ nói cho
em hiểu.
Kiên cố hết sức dỗ dành cơn phẫn nộ của An.
Không trách nàng được, vì nàng sắp phải một
mình chống lại bao nhiêu là áp lực từ nhiều
phía, hơn nữa nàng mới 20 tuổi, trường đời
chưa trải bao nhiêu.
-Bình tĩnh là thế nào, để nhìn anh khuất theo
hàng cây đằng kia rồi chờ thư vợ chồng anh gửi
về cho tôi chắc?-An càng quyết liệt hơn.
-Thôi nào, anh yêu em mà-hắn vẫn kiên nhẫn dỗ
dành.
-Yêu gì tôi, vợ anh đang chờ ở bên ấy mà. Thôi
được, em sẽ nhận họ hàng ở đây đấy, nhận
trong khi anh ở đây, rồi muốn ra sao thì ra-
Không biết ai nói nhưng nàng đã biết nguồn gốc
120
xuất thân của Kiên.
-Ấy đừng, để anh nói, em sẽ hiểu tại sao.-Cựu
sỹ quan tâm lý chiến xuất sắc cũng phải nao
núng trước hoàn cảnh éo le của chính cuộc đời
mình.
Giận dữ và đắm say, An là thế, ngay cả trong
cơn giận dữ cũng gục đầu vào Kiên khóc nức
nở. Khóc mãi rồi lại cãi, nửa đêm mới dịu xuống
mà nghe Kiên nói.
-Em biết không? Sau lũy tre làng là cả hai dòng
họ có truyền thống kháng chiến giữ nước từ thời
Hoàng Hoa Thám.- Hắn bắt đầu ngọt ngào như
bài giảng về tâm lý.
-Và cũng sau lũy tre kia là đất lề quê thói, là
vương quốc của những người thích hướng về
quá khứ, tự hào về những gì do cha ông mình
tạo nên và ra sức bảo vệ nó.
-Em không biết đâu, em ít học mà, em bắt đền
anh-An dịu dần, không hiểu hết cái triết lý trong
121
Kiên, nàng bắt đầu đuối lý và đi vào mông lung.
-Thôi nào, bây giờ em hãy hình dung điều này
nhé: Anh sẽ bị bắt, em hàng ngày phải nuôi con
một mình, hiện nay em biết rằng việc kiếm sống
khó khăn thế nào.
-Em còn nghe không, hay ngủ đi nhé-Thấy An
im lặng, hắn thăm dò.
-Em đang nghe, khổ cũng được, miễn là có anh-
An vẫn rất quyết tâm.
-Còn nữa, nghe anh nói đã. Dòng họ nội ngoại
nhà anh bị bội nhọ vì anh, tất nhiên em cũng bị
xấu theo và thỉnh thoảng phải lên trại thăm anh.
-Anh ơi, sao mình khổ thế hả anh, nhưng cũng
được, miễn là có anh-An nức nở.
-Đúng là sẽ khổ, khổ hơn nữa cơ. Em sẽ không
bán được một mớ rau ngót nào nữa, không
được chị Mùi cho ở nhờ nữa, và...
-Và sao cơ anh?- An dù nức nở nhưng vẫn lắng
122
nghe.
-Con chúng ta sẽ là con của một thằng tù, thằng
ngụy quân, thằng phản động. Em còn nghe anh
nói không ?
Biết đã dứt điểm được vấn đề, nhưng Kiên vẫn
hỏi, vừa để che đi nỗi đau của mình, vừa như
kiểm chứng lại cái logic trần trụi của cuộc đời.
Y ôm chặt An vào lòng, cả hai cùng nức nở, từ
khi bố mẹ hắn mất tới bây giờ, hắn mới lại khóc.
Họ đã hiểu được nhau, cùng ôm ấp chia sẽ sức
mạnh cho nhau trong tĩnh lặng, tận hưởng
những giây phút pha trộn giữa hạnh phúc tột
đỉnh và đau khổ khôn cùng.
Khi đã yêu, hãy nói lời yêu từ trái tim mình, hãy
tin và sẻ chia để tình yêu còn mãi nồng nàn. An
nhẩm đi nhẩm lại câu nói ấy, không biết ai sáng
tác, nhưng Kiên đã nói như thế, nghe phóng
khoáng và bớt ích kỷ hơn những gì trước đây
nàng vẫn nghe về tình yêu lứa đôi. Dù không giữ
123
được anh nhưng có con anh trong lòng, đó là
tình yêu dành cho em mãi mãi. Nàng dịu dần rồi
thỏa hiệp.
Sáng hôm sau Kiên ra bưu điện gửi một bức
điện khẩn vào Sài gòn. Chuyện ra đi của Y phải
được dàn xếp sớm. Hai ngày sau An tiễn Kiên ra
tàu thủy đi Hải Phòng. Trên tàu từ Hải phòng ra
Cửa Ông, có kẻ phỗng(42) mất ba lô của Y, thế là
những ngày sau đó có thêm một kẻ vô gia cư,
''vô sản'' lẫn vào vùng than hùng vỹ.

[Poupi]

Chương IV
VỢ CON LIỆT SỸ
Hương bưởi xông lên ngào ngạt, hơi nước phủ
đầy tấm gương rộng. Mùi lau lại tấm gương cẩn
thận rồi tự ngắm mình. Vẫn còn được đấy chứ-
chị tự bằng lòng với thân thể còn sung mãn của
mình- sau hơn 10 năm không có mang có chửa,
cái bụng mịn màng trở lại như con gái chưa
chồng. Hình như lão Đức lùn nhà mình lên chức
nhanh cũng nhờ vào tướng vợ, cái mũi của mình
thế kia mà không ''vượng phu'' sao được. Lão ta
chỉ được ba điều là yêu vợ chung thủy, sức khỏe
tốt và thật thà, thế thôi, còn chiều cao thì thật
khiêm tốn, ai lại đi với vợ mà cứ nghển cái chân
mãi lên, về nhà kêu đau cổ chân thì còn bộ đội
nỗi gì. Hồi đám hỏi, mình đã ngà ngà về chiều
cao của lão ta rồi.
Hồi ấy mình còn trẻ, không quyết đoán được, lão
126
ta lại mạnh mối. Mặc cái bộ quân phục dạ trông
oai thật, bây giờ vẫn trong tủ ấy chứ đâu. Lão
Đức chắc là không có tí gì vớ vẩn với con An,
nếu có thì tết vừa rồi, chứng kiến mình ''hành
hạ'' lão ta như thế, bây giờ có mà đang ở nhà
thương điên rồi chứ. Chỉ có thể là ''gián điệp''
hay không thôi. Mà ‘’gián gì’’, lão Đức có thấy
nghi ngờ gì mình đâu mà phải giở trò ''gián với
chả kiến''.
Nếu nói về dáng dấp và phong độ thì chỉ có lão
Tài(43) mới ra đàn ông thôi. Tài phải cao tới
thước bẩy chứ chả ít, trông lão thoáng lắm, phải
cái là hơi già, gần 50 rồi, nhưng dẻo miệng lắm.
Già thì cứ nói là già, đằng này lão lại bảo nếu
biết trước sẽ quen em hôm nay thì từ hồi đó đã
kìm tuổi xuân lại. Đúng là loại tán gái chuyên
nghiệp. Ồ mà sao các ngón tay của lão mềm
dẻo thế, hôm trước vô tình chạm vào gáy mình,
thấy dịu như nhung.
43 Tài, còn gọi là Tài 48, cậu ruột Xuân Lan, vợ Kiên, đang
sống và làm ăn ở Việt Nam, là người được Xuân Lan ủy thác
lo cho Kiên.
127
Con An này pha nước tắm thơm thật, không
uổng cho nó ở nhờ. Mà cũng đỡ vất vả, nó làm
hết tất cả mọi việc trong nhà. Mùi duỗi thẳng
chân rồi ngả lưng vào cái bồn gỗ cao thư giãn,
tay trái hua qua hua lại tìm bánh xà phòng Lux.
Chà xát xà phòng khắp nơi, hít thở mùi hương
bưởi thơm nức, ấm nồng, bánh xà phòng đi qua
hai vai, qua hai bầu vú tròn trịa rồi cũng về lại
''chỗ ấy''. Mùi chìm vào một cảm xúc dễ chịu như
mê đi, rồi thèm khát phát run lên.
-Ăn cơm chị ơi, sao lâu thế.
-Ờ, chị ra ngay đây.
Tiếng An gọi đã làm Mùi tỉnh hẳn trong lúc đang
mê mẩn với cảm xúc lãng mạn nồng mùi trần
tục. Một lúc lâu sau Mùi mới ra ăn cơm, khó
thoát ra khỏi cơn mê ấy, nhưng cũng phải vì có
hẹn ở thị xã.
-À An này, em có biết...-Thấy An nằm như muốn
ngủ, Mùi mở lời như sắp tâm sự điều gì.
-Dạ, em chưa ngủ mà, chị bảo gì ạ?
128
-Không thấy chú ấy có thư từ gì cho cô nhỉ, chú
gì nhỉ...?
-À, nhà em..là Thành. Anh ấy ít viết thư lắm, chỉ
nhắn tin thôi. Cách nay chừng 2 tháng anh ấy có
về qua, em kể chị nghe rồi mà!
-Thế bây giờ sao rồi?
-Anh ấy vẫn ở biên giới chị ạ!
-Thế xa chồng lâu không biết nhớ à? Cô hiền
thật đấy.
Mùi cười phá lên giòn tan. Lại nói sang chuyện
chồng con và đàn ông, sắp sửa đến màn độc
diễn đây, tính chị vẫn thế. Chẳng để bụng cái gì
được lâu, có khi chuyện riêng tư cũng mang ra
kể tất.
-À mà thôi, rau bán thế nào em?
-Hôm qua ruộng nhà chị được 4 đồng, hôm nay
6 đồng rưởi, em đưa chị luôn nhé?
-Ừ cũng được, em làm cái vườn ấy ra tiền hơn
cả chị ấy chứ! Mang giúp chị ít đồ đạc ra bến xe.
129
Còn sớm, chưa 9 giờ mà ngủ gì?
-Vâng, em có ngủ đâu, mà chị đi đâu muộn thế?
-À, lại lên nhà bà cô ở thị xã, mà ở trên ấy còn
có tí điện. À, em biết không, cái chú Kiên gì đấy,
vẫn nhờ chị nhận quà đấy, có ông cậu vợ ở Sài
gòn, chết cười, ai lại tên là một con số, số 48, à
Tài 48. Chị hỏi mới biết ông ta chỉ cần 48 giờ-
Mùi vừa nói vừa cười vui vẻ-để chinh phục một
người đàn bà, bất kể khó khăn tới đâu. Còn tiền
thì như là ngân hàng, vợ con ở nước ngoài hết,
muốn tiêu bao nhiêu cũng chẳng ai ngăn cản.
Chị vẫn giao hàng giúp ông ấy, vui đáo để-lại
cười rúc rích.
Đồ đạc mà Mùi mang theo chẳng có gì nhiều
nhưng có An đi cùng chuyện trò cho vui. Trời
mới ra Giêng còn rét lắm, mặc hai ba lớp áo len
mà chẳng thấm vào đâu, vẫn rét co ro. An đi nép
vào lề đường cho bớt gió. Bỗng nghe tiếng chân
người: ịch-cóc, ịch –cóc. À ra anh Biền thiếu úy,
bị mất một chân ở chiến trường B. Dẻo mồm
130
đáo để, gặp bà chửa như An cũng chẳng tha, cứ
liến thắng tán bừa, thậm chí còn bịa là cùng đơn
vị với chồng An nữa.
-Chị Mùi ơi, cứ để em chị đấy, về nghỉ đi, em sẽ
bế lên bệnh viện cho, đi đẻ hả? -Biền đùa vui vẻ.
-À, chào thủ trưởng Biền-Mùi đùa lại-hôm nào
đẻ mà không gọi chú thì gọi ai, hôm nay chỉ bát
phố thôi!-rồi chị quay sang An-em thấy
không...có nhiều người đàn ông...hay thế đấy!
Một mình bên ngọn đèn dầu cô quạnh, giữ trong
lòng một thiên thần chưa biết nói biết cười, cô
đơn nhưng hạnh phúc, dành trọn tình yêu cho
thiên thần bé nhỏ. Chỉ chị Mùi là sung sướng,
người ta đã mất một chân mà chị vẫn còn đùa
được. Chị gọi Biền là người ''chân thật''(44), lúc
thì gọi là ''chân dài chân tròn'', thấy chị buồn mà
gợi chuyện đàn ông ra nói là chị vui ngay.
Nhưng có lẽ không nên kéo dài cuộc sống nhờ
vả, tạm bợ thế này mãi, bụng dạ ngày một to
44 Ý nói chân giả. Vết bàn chân thật thì dài, vết chân giả thì
tròn.
131
lên. Anh Đức bây giờ chắc vẫn khỏe mạnh thế,
mà vất vả lắm, ở biên giới mà, ngủ một mắt thôi.
Thật tội nghiệp anh ấy, quan tâm đến từng chiến
sỹ, đã giúp ai thì giúp đến nơi đến chốn, thậm
chí quên cả an toàn cho bản thân. Hiểu người,
hiểu đời nhưng chỉ có vợ mình thì không.
''Bắc giang ngày 28 tháng 2 năm 1980
Anh Đức Kính mến,
Anh Thành nhà em đã 2 tháng nay không có tin
tức gì, anh có nhận được tin gì của anh ấy
không...
Chúc anh khỏe, mong thư anh,
An''
Đức đọc đi đọc lại bức thư mới nhận, cố gắng
suy nghĩ để hiểu thêm những điều An muốn nói.
Mà sao lại viết thư vào ngày 28 tháng 2 ? Mùi thì
vẫn khỏe, hôm tết còn như con voi cái, hai chị
em vẫn vui vẻ. Có lẽ phải thay đổi, An càng ngày
càng khó khăn, bụng to rồi mà, nhưng bây giờ
còn kịp không? Phải nghĩ đã.
132
Đến mãi ngày 10 tháng 3, Đức mới trả lời thư An
được. Ngay sau đó An thu xếp lên thị xã Bắc
Giang rồi đi xe về ủy ban nhân dân một xã ngay
cạnh quốc lộ. Người tiếp An là một cựu quân
nhân đã luống tuổi, ông Hào chủ tịch:
-Thế ra đồng chí cũng là bộ đội à? Ông từ tốn
hỏi.
-Vâng, cháu mới ra quân, đàn bà khổ thế đấy
chú, muốn phục vụ lâu hơn cũng không thể.
-Ừ, tôi hiểu, ở đây thì được, nhưng ở biên giới
thì không nên. Anh Trỏ ơi!
Ông vừa nói vừa gọi một cán bộ của mình.
-Vâng, anh gọi em-Một người bận một bộ quân
phục cũ, đội mũ cối chạy vào.
-Khu nhà bà Cao có còn miếng rau xanh (45) nào
không nhỉ- Ông Hào hỏi Trỏ.
-À...còn ạ, hơi bé, mà không cấy được, cái gò ấy
45 Trong thời kỳ còn chế độ Hợp Tác Xã nông nghiệp ở
miền Bắc Việt Nam, mỗi gia đình được chia thêm một mảnh
ruộng, không phải đóng thuế tên mảnh ruộng này, đó gọi là
đất rau xanh.
133
mà, hồi xưa là cái lò vôi.
-Thế xung quanh cái lò vôi cũ có đất không?
Ông hỏi kỹ hơn. Đúng là thủ trưởng, An mừng
thầm, lò vôi cũ thì tốt, đừng là lò gạch(46), không
trồng rau ngót được.
-Dạ...có khoảng gần một sào thôi ạ, vẫn hoang
đấy- Trỏ khẳng định.
-Thế này nhé, đồng chí đây mới ra quân, thủ
trưởng của đồng chí ấy là đồng đội của tớ hồi ở
B (47). Chồng mới hy sinh ở biên giới tháng
trước.
Ông ngừng lời như chia sẻ nỗi buồn của An, còn
An thì thút thít khóc, thực ra không phải diễn mà
chỉ là nghĩ đến bản thân mà khóc thôi.
-Cậu làm quyết định giải quyết chế độ gia đình
chính sách cho đồng chí Đặng Thùy An, sinh
năm 1960, vợ của liệt sỹ Trần Trung Thành, hy
46 Xung quanh lò gạch, sự mầu mỡ của đất bị hủy hoại.
Ngược lại lò vôi làm cho đất tốt lên.
47 B-là Nam bộ.
134
sinh tháng 12 năm 1979 ở mặt trận biên giới.
Nhớ huy động lực lượng đoàn viên thanh
niên(48), học sinh hỗ trợ nhé. Làm nhà chắc chắc
một tý đấy, sắp mùa mưa bão rồi. Cần gì thì hỏi
tớ-Ông giao việc cụ thể cho Trỏ xong quay sang
An- Đồng chí cứ về, mai đến đây gặp đồng chí
Trỏ nhé.
-Gọi anh thôi, mình đều ra quân cả rồi-Trỏ lên
tiếng rồi nhìn An ái ngại lắc đầu.
Chỉ 10 ngày sau là An chuyển nhà hẳn, chị Mùi
cũng vui lây. Hôm chuyển nhà ''Thiếu Úy Biền''
cũng đến giúp, còn có một chân mà rất hăng hái,
việc gì cũng biết làm. Mảnh vườn nhà dần dần
xanh tốt lên, toàn là rau ngót, sắp được bán lứa
đầu rồi. Thế là một gia đình liệt sỹ có một đứa
con trai đang ngày một khá lên ở đây.
Trên bàn thờ cũng để một khung ảnh, nhưng
không có ảnh khổ to, ở góc An cài tấm ảnh chân
48 Ở thời kỳ này ở Miền Bắc Việt Nam, phòng trào đền ơn
đáp nghĩa đối với gia đình quân nhân thường thể hiện bằng
cách này. Thanh niên và học sinh làm việc tự nguyện, hoàn
toàn không công.
135
dung cũ vàng của Kiên vào, bên cạnh còn có
khung kính để sẵn đấy, như đang chờ ''bảng gia
đình vẻ vang''(49). Mỗi khi đến chơi, Mùi vẫn thắp
hương, có lần nhìn gương mặt và nụ cười tươi
tắn rạng rở của An, chị đùa:
-Sao em không viết thư hỏi xem thế nào?
-Hỏi ai nữa hả chị, em viết thư đi khắp rồi-An cố
trả lời Mùi cho qua đi.
-À, Chị Mùi lại cười vui-Viết cho hắn hỏi xem đã
''liệt'' hẳn chưa, em còn phải lấy chồng.-An hiểu
ý rồi cùng cười giòn tan.
Ở làng, ai giúp gì cũng được cám ơn rất chân
thành, ai giúp vật chất, nhất là tiền đều được ghi
chép cụ thể ngày tháng, bao nhiêu...rồi thanh
toán lại đầy đủ. Người dân ở đây tính đại khái,
nay thấy An làm việc nguyên tắc, cụ thể nên
phục lắm. Họ còn kháo nhau là An chắc chắn
học cao, chữ viết đâu ra đấy, tiền bạc phân minh
lắm, chỉ có mỗi sào rau ngót với cái chuồng lợn
49 Bảng gia đình vẻ vang là giấy chứng nhận gia đình liệt sỹ,
tức là người hy sinh cho cuộc chiến tranh.
136
mà nuôi con nên người. Cái xã Bắc Lý này có
khối nhà đầy lao động, không lo đủ ăn, nhiều khi
còn phải đến vay mượn của cô ấy, thế mới tài
chứ.
137