Tweet
Trà tiêu thực: Tiện lợi, hiệu quả và rẻ tiền
Ngày tết, không ít người phải phiền lòng vì tình trạng rối loạn tiêu hoá. Trong y học cổ truyền, bệnh này thuộc các chứng “thương thực”, “chướng mãn”, “ách nghịch”… với các cách chẩn trị hết sức phong phú.
Trong đó, có một biện pháp xử lý rất đơn giản, tiện lợi, rẻ tiền mà không kém phần hiệu quả là sử dụng các loại trà tiêu thực.
Dưới đây là một số công thức và cách dùng trà tiêu thực điển hình để bạn đọc có thể tham khảo và vận dụng khi cần thiết.
Phương 1: chỉ thực sao 30g, bạch truật sao 60g, thần khúc sao 50g. Tất cả tán vụn, mỗi lần dùng 20g cho vào túi vải, đem hãm với nước sôi trong bình kín, sau 15 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày, mỗi ngày dùng 1 – 2 lần.
Công dụng: kiện tỳ tiêu thực, hành khí đạo trệ, dùng rất tốt cho những người vốn bị viêm dạ dày, viêm đại tràng mạn tính nay thức ăn đình trệ, chậm tiêu, chướng bụng đầy hơi, buồn nôn hoặc nôn, đại tiện lỏng loãng… Trong phương, bạch truật là chủ vị, có công năng kiện tỳ ích vị; chỉ thực và thần khúc tiêu trệ, kích thích tiêu hoá, làm hết đầy chướng. Cả ba vị phối hợp với nhau tạo nên công năng tiêu thực khá tốt. Tuy nhiên, những người bị viêm loét dạ dày tá tràng thể đa toan thì không nên dùng bài này.
Trà gừng nóng làm ấm bụng, kích thích tiêu hoá và có tác dụng kháng khuẩn. Ảnh: H.N
Phương 2: mạch nha sao 10g, sơn tra sao 6g, đường đỏ vừa đủ. Các vị đem tán vụn rồi cho vào bình kín, hãm với nước sôi trong 20 phút, uống thay trà trong ngày, mỗi ngày dùng từ 1 – 2 lần.
Công dụng: tiêu tích hoá trệ, dùng rất tốt cho những người khoẻ mạnh nhưng do ăn uống vô độ, thức ăn đình trệ mà gây ra đầy chướng, ợ hôi nuốt chua, buồn nôn và nôn ra thức ăn có mùi chua hăng, rêu lưỡi dày bẩn, đại tiện không ổn định… Trong phương, mạch nha và sơn tra đều có công năng tiêu thực, mạch nha tiêu chất bột, sơn tra tiêu thịt và mỡ. Sách Bản thảo cương mục viết: “Sơn tra hoá ẩm thực, tiêu nhục tích”. Nghiên cứu hiện đại cho thấy, trong mạch nha có chứa một số men tiêu hoá và sinh tố nhóm B, trong sơn tra có chứa lipase có tác dụng kích thích dịch vị tăng tiết, điều chỉnh sức co bóp của cơ trơn, góp phần thúc đẩy quá trình tiêu hoá thức ăn.
Phương 3: trà diệp 10g, gạo tẻ 30g sao đen, gừng tươi hai lát. Tất cả các vị tán vụn, đem hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày.
Công dụng: kiện tỳ tiêu thực, dùng thích hợp cho những người bị thương thực biểu hiện bằng các triệu chứng đầy bụng, chậm tiêu, ợ chua, buồn nôn, đại tiện lỏng loãng… Theo quan niệm của y học cổ truyền, trà diệp có công dụng hạ khí tiêu thực. Sách Bản thảo kinh sơ viết: “Trà diệp hạ khí tiêu thực giả, khổ năng hạ tả, nhi kiêm điều trừ tràng vị, tắc thực tích tự tiêu hĩ” (lá trà vị đắng có thể cầm đi lỏng, tiêu thức ăn, điều hoà chức năng dạ dày và ruột khiến cho thực tích tự tiêu). Nghiên cứu hiện đại cho thấy, chất caffein trong trà diệp có tác dụng kích thích dịch vị tăng tiết, làm tăng cảm giác thèm ăn, thúc đẩy quá trình tiêu hoá của dạ dày. Mặt khác, với hàm lượng tanin khá cao, trà diệp còn làm săn se niêm mạc và cầm tiêu chảy rất tốt. Trong phương, gừng tươi cũng có tác dụng kích thích tiêu hoá, làm ấm bụng và kháng khuẩn.
Phương 4: chỉ thực sao 10g, bạch truật sao 20g, sinh địa 20g. Tất cả các vị đem thái vụn, hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 15 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày.
Công dụng: kiện tỳ tiêu tích, dưỡng âm thông tiện, dùng cho những người bị rối loạn tiêu hoá thuộc thể khí âm lưỡng hư biểu hiện bằng các triệu chứng bụng đầy, chậm tiêu, ăn không ngon miệng, mệt mỏi nhiều, miệng khô, đại tiện táo, tiểu tiện sẻn đỏ, chát lưỡi đỏ… Trong phương, sinh địa có công năng bồi bổ phần âm, làm cho đỡ táo kết; bạch truật vừa kiện tỳ trừ thấp lại vừa sinh tân dịch khiến cho quá trình tiêu hóa thức ăn được thuận lợi; chỉ thực có tác dụng tăng sức co bóp cơ trơn, kích thích bài tiết dịch tiêu hoá. Ba vị phối hợp chặt chẽ với nhau tạo nên công dụng tiêu thực thông tiện độc đáo của bài thuốc.
Phương 5: đại táo 10g, vỏ quýt hoặc vỏ cam 10g, gừng khô 15g. Các vị thuốc thái vụn, đem hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 15 – 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày.
Công dụng: ôn bổ tỳ vị, hành khí tiêu thực, dùng thích hợp cho người bị rối loạn tiêu hoá do ăn nhiều đồ ăn sống lạnh và khó tiêu hoặc bị đầy bụng chướng hơi do cảm lạnh. Trong phương, ngoài gừng khô có tác dụng ôn ấm và trợ giúp tiêu hoá, vỏ quýt vốn chứa nhiều tinh dầu có công năng kích thích bài tiết dịch vị và dịch ruột, điều hoà sức co bóp cơ trơn ở thành ống tiêu hoá và bài trừ khí trệ trong lòng ruột. Phương trà này có thể dùng lâu dài cho những người bị viêm dạ dày, viêm ruột mạn tính thuộc thể hư hàn, đại tiện thường xuyên lỏng loãng.
ThS.BS Hoàng Khánh Toàn
SGTT
SGTT