Tweet
Đôi đũa trong văn hóa ẩm thực Việt
Ăn cơm dùng đũa không chỉ là thói quen sinh hoạt hàng ngày mà còn thể hiện các cư xử mang tính nhân văn sâu sắc. Đây còn là nét văn hóa ấm thực tinh tế và đặc sắc của người Việt
Đôi đũa từ lâu đã trở thành vật dụng hết sức thân quen trong các bữa ăn của người Việt. Không chỉ là vật dụng thông thường, đôi đũa còn gắn với nét đẹp về văn hóa truyền thống trong ẩm thực Việt. Đôi đũa mộc mạc, giản dị, thân thuộc với từng bữa cơm trong mỗi gia đình trên khắp dải đất hình chữ S. Đôi đũa cũng mang trong mình nhiều ý nghĩa khác nhau về những triết lý đời sống, về tình cảm và tình nghĩa gia đình.
Người Việt ba miền đều có riêng cho mình nét văn hóa ẩm thực độc đáo, riêng biệt nhưng có một điểm chung là đều sử dụng đũa. Việt Nam vốn là nước nông nghiệp, lương thực chủ đạo là lúa gạo, lại có nguồn thủy hải sản dồi dào từ sông ngòi ao hồ và bờ biển dài nên bữa cơm của người Việt không giống phương Tây, bữa cơm có hạt cơm dính dẻo, có sợi rau dài, có cá miếng nên người Việt không dùng tay hay dao kéo trong ăn uống. Đôi đũa không chỉ được người Việt Nam sử dụng mà còn là vật dụng thân thuộc với rất nhiều quốc gia Châu Á khác. Nhưng đôi đũa của người Việt vẫn mang âm hưởng của người Việt.
Về cơ bản, đũa có hình dạng là những que thẳng, đôi đũa là gồm hai que thẳng cùng chất liệu ấy mà tạo thành. Đũa cũng có nhiều loại, xưa các bà các mẹ thường dùng đũa cả, loại đũa to gồm 2 thanh dẹt mài trơn để ghế cơm. Khi ghế cũng nhẹ nhàng dùng chiếc nào gạt vào chiếc kia cho rơi hết cơm ra chứ không gõ "cọc cọc" thô lỗ vào nồi. Người miền Bắc dùng loại đũa ngắn hơn một chút so với người miền Nam, làm từ chất liệu tre. Làng quê miền Bắc xưa được lũy tre bao phủ nên người dân sẽ lấy nghe thân tre già để gọt đũa. Miền Nam lại được chở che bằng những tán dừa nên người miền Nam dùng chính loại cây ấy làm nên đôi đũa cho mình. Điều đó làm đũa Việt Nam khác biệt hoàn toàn với loại đũa inox, đũa nhôm của Hàn Quốc, Nhật Bản. Tiến bộ của khoa học công nghệ đã khai sinh ra một loại đũa mới: đũa làm từ nhựa, tuy đa dạng về màu sắc kiểu dáng nhưng vô hình làm mất đi tính dân dã, mộc mạc của những chiếc đũa vót xưa kia.
Đôi đũa không chỉ là vật dụng không thể thiếu trong mỗi bữa ăn hàng ngày, trong đó còn chứa đựng giá trị sâu sắc về tình cảm cũng như tinh thần của người Việt. Đầu tiên là tình cảm lứa đôi, vì đũa chỉ làm trọn nhiệm vụ khi có cặp có đôi, cũng như nên duyên người cần có đôi có cặp. Chuyện gia đình không êm ấm hòa thuận cũng được ví như đôi đũa cập kênh "như đôi đũa lệch so sao cho bằng". Kế đó là tình gia đình, đôi đũa không chỉ dùng gắp thức ăn cho mình mà còn là gắp thức ăn mời người thân, điều đó hoàn toàn hiếm gặp trong văn hóa phương Tây. Trước khi ăn cơm, con cháu còn phải so đũa cho cả nhà, lễ phép kính cẩn đưa người lớn tuổi trước. Trong bữa ăn, việc ai gắp trước, gắp sau cũng được ngầm quy định rõ ràng, theo tôn ti trật tự, thể hiện tính văn hóa nhân văn rõ nét. Vậy nên quây quần bên bữa cơm thường được người Việt coi trọng đặc biệt trong đời sống gia đình. Sau phải bàn đến tính đoàn kết, hẳn không ai không biết câu chuyện chiếc đũa và bó đũa, với triết lý sâu xa “Một cây làm chẳng nên non/ Ba cây chụm lại nên hòn núi cao”.
Trên bàn ăn, việc sử dụng đôi đũa như thế nào trong tương quan với các món vật khác cũng đem lại sự thoải mái với không chỉ người dùng mà còn với mọi người xung quanh. Ăn cơm dùng đũa không chỉ là thói quen sinh hoạt hàng ngày mà còn thể hiện các cư xử mang tính nhân văn sâu sắc.
H.M (Depplus/MASK)